La Kantistino

Iom'et'e ating'i tio'n, kio'n oni postul'as de naci'lingv'a traduk'o, t. e. forges'ig'i al spert'a leg'ont'o, ke la original'o ne est'as verk'it'a en li'a patr'in'a lingv'o, kaj hav'ig'i al li ne nur pens'o'j'n, sed ankaŭ sentiment'o'j'n, est'is la cel'o de mi'a prov'o.

Antaŭ la pres'o ankoraŭ'foj'e tra'rigard'ant'e la manuskript'o'n mi ŝanĝ'is divers'aĵ'o'j'n, sed ĝeneral'e ne vol'is kontraŭ'ag'i la tiam'a'n intenc'o'n.

Viv'o kaj verk'ad'o de Hauff

Vilhelm'o Hauff, nask'it'a 29. XI. 1802 en Stuttgart, vizit'is la monak'a'n lern'ej'o'n de Blaubeuren kaj en Tübingen stud'is teologi'o'n. Re'ven'int'e en si'a'n patr'o'urb'o'n, li public'is si'a'n unu'a'n verk'o'n "Fabel'a almanak'o por la jar'o 1826", al kiu sekv'is 2^a kaj 3^a jar'kolekt'o'j. La rakont'o'j trov'iĝ'int'a'j en ili est'is favor'e akcept'at'a'j kaj ating'is sub la titol'o "Fabel'o'j" mult'foj'a'j'n re'pres'o'j'n. En 1827 aper'is la "Komunik'o'j el la memuar'o'j de l'satan'o", ne fin'it'a'j, kaj en la sam'a jar'o "La vir'o en la lun'o". Tiu roman'o unu'e est'is verk'it'a en la ekscentr'a stil'o de la tiam modern'a H. Clauren, sed laŭ konsil'o kelk'e da strek'o'j ŝanĝ'is la imit'o'n al karikatur'o. Sam'e pri Cl. okup'iĝ'as la sarkasm'a "Disput'a predik'o pri H. Clauren kaj la vir'o en la lun'o, far'it'a al la german'a publik'o". En la daŭr'o de mal'long'a temp'o plu'e est'is kre'at'a la ampleks'a histori'a roman'o "Lichtenstein", "Fantazi'aĵ'o'j en la bremen'a urb'dom'a kel'o" kaj la novel'o'j "La Almoz'ul'in'o de la ponts des arts", "La bild'o de l'imperi'estr'o", "Jud'o Süß" kaj "La Kant'ist'in'o".

Ankaŭ nombr'o da poem'o'j est'is flu'int'a el la plum'o de la jun'a aŭtor'o, kiam de li, de post januar'o redakt'ist'o de "Morgenpost", la mort'o for'pren'is ĝi'n 11 tag'o'j'n antaŭ li'a 25^a nask'o'tag'o.

La 18-an de Novembr'o kiel li'a'n mort'o'dat'o'n sur'hav'as la monument'o 13 jar'o'j'n post'e konstru'it'a por glor'i li'n en lok'o, kiu al li'a rakont'ist'a art'o dank'as si'a'n propr'a'n glor'o'n: ĉe la kastel'o Lichtenstein.

"Tio est'as strang'a okaz'aĵ'o!" la komerc'a konsil'ant'o[1] Bolnau dir'is al kon'at'o, kiu'n li renkont'is sur la Larĝ'a strat'o en B. "Konfes'u mem, ke ni viv'as en mal'bon'a temp'o."

"Vi pens'as pri la afer'o en la nord'o?", la kon'at'o respond'is. "Ĉu vi ricev'is komerc'a'j'n inform'o'j'n? Ĉu la ministr'o de l'ekster'land'a'j afer'o'j pro mal'nov'a amik'ec'o dir'is al vi detal'o'j'n?"

"Pa, las'u mi'n trankvil'a pri politik'o kaj ŝtat'bil'o'j; tio neniel interes'as mi'n. Ne, mi cel'as la afer'o'n pri Bianetti."

"Pri la kant'ist'in'o? Ĉu ŝi re'e est'as dung'it'a? Oni ja dir'is, ke okaz'is mal'akord'o inter ŝi kaj la orkestr'estr'o—"

"Sed pro Di'o", la komerc'a konsil'ant'o ek'kri'is kaj mir'eg'ant'e halt'is; "en kiu'j drink'ej'aĉ'o'j vi do rest'ad'as, ke vi ne sci'as, kio okaz'as en la urb'o? Do vi ne sci'as, kio far'iĝ'is al Bianetti?"

"Nu, neni'o ali'a okaz'is al ŝi, ol ke ŝi hodiaŭ nokt'e est'is mort'pik'at'a."

La komerc'a konsil'ant'o inter si'a'j kon'at'o'j est'is konsider'at'a kiel ŝerc'em'ul'o, kiu, maten'e de la dek'unu'a ĝis tag'mez'o far'ant'e si'a'j'n promen'ad'o'j'n sur la Larĝ'a strat'o, ŝat'is halt'ig'i la hom'o'j'n kaj improviz'e kred'ig'i i'o'n al ili. Tial la kon'at'o ne est'is tre kor'tuŝ'it'a de tiu terur'a sci'ig'o,6 sed respond'is: "I'o'n ali'a'n vi do hodiaŭ ne sci'as, Bolnau? Vi supoz'ebl'e est'as tut'e el'ĉerp'int'a vi'a'n sprit'o'n, ke vi pentr'as per tiel akr'a'j kolor'o'j. Ceter'e, se ali'a'n foj'o'n vi re'e halt'ig'os mi'n sur la Larĝ'a strat'o, tiam el'pens'u i'o'n pli saĝ'a'n; ali'e mi est'os dev'ig'at'a, ir'i mal'rekt'a'n voj'o'n, hejm'e'n ir'ant'e de la kancelari'o."

"Li re'e ne kred'as ĝi'n!", la promen'ant'o ek'kri'is, "Vid'u, li re'e ne kred'as ĝi'n! Se mi est'us dir'int'a, ke la imperi'estr'o de Maroko est'as mort'pik'it'a, vi est'us dank'e akcept'int'a kaj dis'vast'ig'int'a la sci'ig'o'n, ĉar tie jam okaz'is simil'a'j afer'o'j. Sed, se kant'ist'in'o ĉi tie en B. est'as mort'pik'at'a, neni'u vol'as kred'i, ĝis kiam oni vid'as la funebr'a'n ir'ant'ar'o'n. Sed, kar'ul'o, ĉi tiu'n foj'o'n ĝi est'as ver'a, tiel ver'a, kiel mi est'as honest'a vir'o."

"Hom'o! pri'pens'u, kio'n vi dir'as!", la amik'o kun terur'o ek'kri'is. "Mort'int'a, vi dir'is? Bianetti mort'pik'it'a?"

"Mort'int'a antaŭ unu hor'o ŝi ankoraŭ ne est'is, sed ŝi est'as mort'iĝ'ant'a, tio almenaŭ est'as cert'a."

"Sed parol'u fin'e, pro Di'o! Kiel oni pov'as mort'pik'i kant'ist'in'o'n? Ĉu ni do viv'as en Ital'uj'o? Por kio do ekzist'as la laŭd'ind'a polic'o? Kiel la afer'o do far'iĝ'is? Mort'pik'it'a?"

"Sed ne kri'u tiel surd'ig'e", Bolnau kviet'ig'ant'e respond'is. "La hom'o'j jam el'met'as la kap'o'j'n el ĉiu'j fenestr'o'j por vid'i, kie est'as la strat'a tumult'o. Vi ja pov'as plend'i sotta voce[2], kiom ajn vi vol'as. Kiel la afer'o far'iĝ'is, vi demand'as? Jen vid'u, pri tio ja est'as la demand'o; tio'n ĝis nun neni'u sci'as. Hieraŭ nokt'e la bel'a infan'in'o ankoraŭ est'is ĉe la mask'o'bal'o, tiel am'ind'a, tiel rav'a kiel ĉiam, kaj hodiaŭ nokt'e je la dek'du'a la medicin'a konsil'ant'o[3] Lang'e est'as vek'at'a; oni dir'as, ke signora[4] Bianetti est'as mort'iĝ'ant'a, ke ŝi hav'as pik'vund'o'n en la kor'o. La tut'a urb'o jam parol'as7 pri tio, sed kompren'ebl'e tut'e ekstravaganc'e. Trov'iĝ'as en tio, est'as ver'e, fatal'a'j cirkonstanc'o'j, tiel ke oni ne pov'as akir'i klar'o'n; ekzempl'e neni'u krom la kurac'ist'o'j kaj la hom'o'j, kiu'j serv'as al ŝi, est'as en'las'at'a en la dom'o'n. Ankaŭ ĉe la kort'eg'o oni jam sci'as pri la afer'o, kaj ven'is ordon'o, ke la gard'ist'ar'o ne preter'pas'u la dom'o'n; la tut'a batalion'o dev'is ir'i la mal'rekt'a'n voj'o'n trans la foir'ej'o'n."

"Kio'n vi dir'as! Sed ĉu oni do tut'e ne sci'as, kiel okaz'is? Ĉu oni do tut'e ne hav'as post'sign'o'n?"

"Est'as mal'facil'e, tra la divers'a'j fam'o'j penetr'i al la ver'o. Bianetti, ne'disput'ebl'e, est'as tre bon'mor'a person'o, pri kiu oni neniel pov'as mal'bon'e parol'i. Sed vi kon'as la kutim'o'n de l'hom'o'j kaj precip'e de la vir'in'o'j; kiam nun iu ek'parol'as pri la dec'a viv'manier'o de la kompat'ind'a knab'in'o, oni lev'as la ŝultr'o'j'n kaj pretend'as, pri ŝi'a antaŭ'a kondut'o sci'i tio'n kaj tio'n. Pri ŝi'a antaŭ'a kondut'o! Ŝi est'as apenaŭ dek'sep'jar'a kaj ĉi tie jam est'as unu jar'o'n kaj du'on'o'n. Kia antaŭ'a kondut'o tio est'as?"

"Ne perd'u tiom da temp'o pri la en'konduk'o", la kon'at'o inter'romp'is li'n, "sed ek'parol'u pri la tem'o. Ĉu oni ne sci'as, kiu mort'pik'is ŝi'n?"

"Nu, ĝust'e tio'n mi ja dir'as; jen oni re'e asert'as, ke est'is mal'akcept'it'a aŭ ĵaluz'a am'ant'o, kiu mort'ig'is ŝi'n. Strang'a'j ja est'as la cirkonstanc'o'j. Oni'dir'e ŝi hieraŭ ĉe la mask'o'bal'o sufiĉ'e long'e parol'is sol'a kun mask'ul'o, kiu'n kon'is neni'u. Ŝi baldaŭ post'e for'ir'is, kaj kelk'a'j hom'o'j pretend'as, ke ili vid'is la sam'a'n mask'ul'o'n en'ir'ant'a en la kaleŝ'o'n al ŝi. Super tio neni'u sci'as i'o'n cert'a'n; sed mi baldaŭ sci'iĝ'os, kiel est'as pri la afer'o."

"Mi sci'as, ke vi ja hav'as vi'a'j'n propr'a'j'n sci'iĝ'il'o'j'n, kaj cert'e ankaŭ ĉe Bianetti vi hav'as serv'ist'ar'an'o'n. Est'as hom'o'j, kiu'j nom'as vi'n la urb'a kronik'o."

"Tro da honor'o, tro da honor'o", la komerc'a konsil'ant'o rid'is kaj ŝajn'e sent'is si'n iom flat'it'a. "Sed ĉi-foj'e mi ne hav'as ali'a'n spion'o'n, ol la medicin'a'n konsil'ant'o'n mem. Vi supoz'ebl'e rimark'is, ke mi tut'e kontraŭ mi'a kutim'o ne promen'as sur la tut'a strat'o de unu fin'o al la ali'a, sed ĉiam rest'as inter la Karla kaj la Frederik'a strat'o'j."

"Cert'e mi tio'n rimark'is, sed mi pens'is, ke vi far'as fenestr'a'n promen'o'n antaŭ la edz'in'o de ŝtat'konsil'ant'o Baruch[5]."

"Las'u mi'n trankvil'a pri ŝi! Ni romp'is unu kun la ali'a antaŭ tri tag'o'j; mi'a edz'in'o ne ŝat'is la rilat'o'n, ĉar tiu sinjor'in'o lud'as tiel alt'spez'e. Ne, la medicin'a konsil'ant'o Lang'e ĉiu'tag'e je la dek'du'a pas'as tra la Larĝ'a strat'o, ir'ant'e al la kastel'o, kaj mi ĉi tie embusk'e atend'as, por tuj cel'i al li, kiam li ven'as el post la strat'angul'o."

"Tiam mi rest'os ĉe vi", la amik'o dir'is, "la afer'o'n pri Bianetti mi dev'as aŭd'i pli detal'e. Vi ja permes'as tio'n, Bolnau?"

"Kar'a sinjor'o, neniel las'u ĝen'i vi'n", la ali'a respond'is. Mi sci'as, ke vi manĝ'as je la dek'du'a; do zorg'u, ke vi'a sup'o ne mal'varm'iĝ'u. Pli'e Lang'e en vi'a ĉe'est'o ebl'e hezit'os pri la rakont'ad'o; prefer'e post la manĝ'o ven'u en la kaf'ej'o'n, tie vi aŭd'os ĉio'n.—Ceter'e for'iĝ'u, tie li jam ven'as el post la strat'angul'o.

II.

"Mi ne konsider'as la vund'o'n nepr'e mort'ig'a", la medicin'a konsil'ant'o Lang'e dir'is post la unu'a'j salut'o'j; "la pik'o ŝajn'e ne est'is firm'e direkt'at'a. Ŝi jam plen'e re'akir'is la konsci'o'n, kaj se oni konsider'as la mal'fort'ec'o'n, kaŭz'it'a'n de la grand'a sang'o'perd'o, en ĉi tiu moment'o almenaŭ est'as neni'a danĝer'o."

"Tio ĝoj'ig'as mi'n", la komerc'a konsil'ant'o respond'is kaj intim'e en'brak'ig'is si'n kun la kurac'ist'o. "Mi ankoraŭ akompan'os vi'n kelk'a'j'n paŝ'o'j'n ĝis la kastel'o, sed, pro Di'o, dir'u al mi detal'o'j'n pri tiu afer'o; oni ja neniel pov'as klar'ig'i al si, kiel ĉio far'iĝ'is."

"Mi pov'as ĵur'i al vi", la ali'a respond'is, "terur'a mal'lum'o kovr'as la afer'o'n. Mi apenaŭ ek'dorm'is, kiam mi'a Johano vek'is mi'n per la sci'ig'o, ke oni vok'as mi'n al iu tre danĝer'e mal'san'a. Mi plej rapid'e vest'is mi'n kaj kur'as ekster'e'n; en la vestibl'o star'as knab'in'o, pal'a kaj trem'ant'a, kaj flustr'is tiel mal'laŭt'e, ke mi apenaŭ aŭd'is ĝi'n, ke mi kun'pren'u mi'a'n pans'il'ar'o'n. Jam tio frap'as mi'n; mi rapid'e en'salt'as en la kaleŝ'o'n, ig'as la pal'a'n fraŭl'in'o'n sid'iĝ'i sur la vetur'ig'ist'a lok'o apud Johano, por ke ŝi montr'u la voj'o'n, kaj post'e for. Mi el'ir'as antaŭ mal'grand'a dom'o kaj demand'as la fraŭl'in'o'n, kiu do est'as la mal'san'ul'o?"

"Kiel mi mir'eg'is, aŭd'ant'e, ke est'as signora Bianetti! Mi ja kon'is ŝi'n nur de la teatr'o, ali'e apenaŭ du aŭ tri foj'o'j'n vid'is ŝi'n; sed la mister'a manier'o, kiel mi est'is ven'ig'at'a al ŝi, la pans'il'ar'o, kiu'n mi dev'is kun'pren'i,—mi konfes'as al vi, ke mi est'is tre sci'vol'a, kio do far'iĝ'is al la kant'ist'in'o. Ni supr'e'n'ir'is kelk'e da ŝtup'o'j, tra'pas'is mal'larĝ'a'n koridor'o'n. La knab'in'o antaŭ'ir'is, dum kelk'e da minut'o'j atend'ig'is mi'n en la mal'hel'o kaj post tio singult'ant'e kaj ankoraŭ pli pal'a ol antaŭ'e ven'is renkont'e'n al mi. 'En'ir'u, sinjor' doktor'o', ŝi dir'is, 'ho! vi kred'ebl'e ven'as tro mal'fru'e, kaj ŝi ne post'viv'os tio'n'. Mi en'ir'is, est'is terur'a vid'aĵ'o."

La medicin'a konsil'ant'o ek'silent'is, medit'ant'a kaj mal'seren'a; ŝajn'is, ke trud'iĝ'as al li'a anim'o bild'o, kiu'n li van'e klopod'as for'puŝ'i. "Nu, kio'n vi vid'is?", li'a akompan'ant'o10 ek'kri'is, mal'pacienc'a pro tiu inter'romp'o. "Vi ja esper'ebl'e ne vol'as mi'n tiel rest'ig'i inter martel'o kaj ambos'o?"

"Mult'a'j'n afer'o'j'n mi renkont'is en mi'a viv'o", re'kolekt'int'e si'a'j'n pens'o'j'n la kurac'ist'o daŭr'ig'is, "mult'a'j'n afer'o'j'n kiu'j terur'is mi'n, kiu'j mi'n ek'tim'ig'is, sed neni'o'n, kio tiel fend'is mi'a'n kor'o'n, kiel tiu vid'aĵ'o. En ne'hel'e lum'ig'it'a ĉambr'o pal'a jun'a vir'in'o kuŝ'is sur la sof'o, antaŭ ŝi genu'is mal'jun'a serv'ist'in'o kaj prem'is tuk'o'n sur ŝi'a'n kor'o'n. Mi al'proksim'ig'is mi'n; blank'a kaj rigid'a kiel bust'o la kap'o de la mort'ant'in'o est'is klin'it'a mal'antaŭ'e'n; la nigr'a'j, mal'lev'iĝ'int'a'j har'o'j, la mal'hel'a'j brov'o'j kaj palpebr'o'har'o'j de la ferm'it'a'j okul'o'j terur'e kontrast'is kun la bril'a pal'o de la frunt'o, de la vizaĝ'o, de la bel'a kol'o. La blank'a'j mult'fald'aĵ'a'j vest'o'j, kiu'j kred'ebl'e aparten'is al ŝi'a mask'o, est'is sur'verŝ'it'a'j per sang'o, sang'o est'is sur la plank'o, kaj de la kor'o ŝajn'e el'ir'is la ruĝ'a radi'o—. Ĉio ĉi prezent'iĝ'is al mi dum unu moment'o; est'is Bianetti, la kant'ist'in'o."

"Ho, Di'o, kiel tio kor'tuŝ'as mi'n!", la komerc'a konsil'ant'o emoci'it'e dir'is, el'tir'ant'e long'a'n silk'a'n tuk'o'n, por frot'i si'a'j'n okul'o'j'n. "Ĝust'e tia ankoraŭ la last'a'n dimanĉ'o'n ŝi kuŝ'is en la oper'o 'Otel'o', lud'ant'e la rol'o'n de Des'demon'o. Jam tiam la efekt'o est'is tiel kruel'e ver'a kaj efektiv'e terur'a, ke oni opini'is, ke la negr'o fakt'e mort'pik'is ŝi'n; kaj nun ĝi ver'e traf'is ŝi'n. Kiel tio kor'tuŝ'as mi'n!"

"Ĉu mi ne mal'permes'is al vi ĉi'a'n super'mezur'a'n kor'tuŝ'o'n?" la kurac'ist'o inter'romp'is li'n. "Ĉu vi nepr'e vol'as, ke vi'a'j atak'o'j re'ven'u?"

"Vi est'as prav'a", la komerc'a konsil'ant'o Bolnau dir'is kaj rapid'e en'poŝ'ig'is la tuk'o'n: "Vi est'as prav'a, afekci'o por mi'a konstituci'o ne taŭg'as. Sed daŭr'ig'u, mi preter'ir'ant'e nombr'os la vitr'aĵ'o'j'n ĉe la milit'a ministr'ej'o, tio gard'as de tia'j atak'o'j."

"Nu, nombr'ad'u, kaj se tio ne efik'os, vi pov'os ankoraŭ al'don'i la supr'a'n etaĝ'o'n de la palac'o.—La mal'jun'a serv'ist'in'o for'pren'is la tuk'o'n, kaj mir'eg'ant'e mi ek'vid'is vund'o'n kiel de tranĉ'il'pik'o, tre proksim'e de la kor'o. Mi ne pov'is perd'i la temp'o'n per demand'o'j, kiom ajn da ili mi est'us vol'int'a far'i; mi esplor'is la vund'o'n kaj sur'met'is la bandaĝ'o'n. La vund'it'in'o dum la tut'a operaci'o montr'is neni'a'n sign'o'n de viv'o; nur kiam mi sond'is la vund'o'n, ŝi dolor'e ek'ŝir'iĝ'is. Mi las'is ŝi'n ripoz'i kaj gard'is ŝi'a'n dorm'o'n."

"Sed la knab'in'o kaj la mal'jun'a serv'ist'in'o, ĉu vi do ne demand'is ili'n pri la de'ven'o de la vund'o?"

"Mi do vol'as ĝi'n konfes'i al vi, komerc'a konsil'ant'o, ĉar vi est'as mi'a mal'nov'a amik'o; jes, kiam provizor'e neni'o plu dev'is est'i far'at'a por la mal'san'ul'in'o, mi sufiĉ'e decid'e deklar'is, ke mi plu'e jam neniel okup'os mi'n pri la sinjor'in'o, se ili ne ĉio'n konfes'os al mi."

"Post la dek'unu'a la kant'ist'in'o est'is re'ven'int'a, akompan'at'e de grand'a vir'a mask'ul'o.—Ĉe tiu sci'ig'o mi ebl'a iom tro du'senc'e rigard'is la du vir'in'o'j'n, ĉar ili de'nov'e ek'plor'is kaj per plej fort'a'j ĵur'o'j solen'e cert'ig'is, ke mi neniel bezon'as mal'bon'e pens'i pri ili'a mastr'in'o; ke dum la long'a temp'o, de kiam ili serv'as al ŝi, post la kvar'a vesper'e neniam vir'o trans'paŝ'is la sojl'o'n; la mal'pli grand'a knab'in'o, kred'ebl'e leg'int'a roman'o'j'n, eĉ asert'is, ke signora est'as anĝel'o de pur'ec'o."

"Tio'n mi ankaŭ asert'as", la komerc'a konsil'ant'o dir'is, kor'tuŝ'it'e ek'nombr'ad'ant'e la fenestr'o'vitr'o'j'n de la palac'o, al kiu ili proksim'iĝ'is: "tio'n ankaŭ mi dir'as; pri Bianetti oni ne pov'as mal'bon'e parol'i, ŝi est'as am'ind'a, pi'a infan'in'o; kaj ĉu est'as ŝi'a kulp'o, ke ŝi est'as bel'a kaj dev'as per'labor'i si'a'n viv'ten'o'n per kant'ad'o?"

"Kred'u al mi", Lang'e respond'is, "kurac'ist'o pri tio hav'as ne'erar'ig'a'n, psikologi'a'n juĝ'il'o'n. Rigard'o al la anĝel'e pur'a'j trajt'o'j de la mal'feliĉ'a knab'in'o mi'n pli konvink'is pri ŝi'a virt'ec'o, ol la ĵur'o'j de ŝi'a'j ĉambr'ist'in'o'j. Sed aŭskult'u plu'e: la kant'ist'in'o kun la fremd'ul'o en'ir'is en tiu'n ĉambr'o'n kaj el'ir'ig'is si'a'n serv'ist'in'o'n. Tiu, ebl'e pro sci'vol'o, kio'n do signif'as tiu nokt'a vizit'o, rest'is proksim'e de la pord'o; ŝi aŭd'is disput'o'n franc'lingv'e okaz'ant'a'n inter ŝi'a mastr'in'o kaj bas'a, kav'ec'a voĉ'o de vir'o; ke signora fin'e ek'plor'eg'is, ke la vir'o terur'e blasfem'is; subit'e ŝi aŭd'is si'a'n mastr'in'o'n akr'e'son'e ek'kri'ant'a, ŝi pro tim'o jam ne pov'as de'ten'i si'n, abrupt'e mal'ferm'as la pord'o'n, kaj en la sam'a moment'o la mask'ul'o si'n ĵet'as preter ŝi'n kaj tra la koridor'o al la ŝtup'ar'o. Ŝi sekv'is li'n kelk'e da paŝ'o'j, antaŭ la ŝtup'ar'o ŝi aŭd'is terur'a'n pumpumon; li supoz'ebl'e fal'eg'is mal'supr'e'n. De mal'supr'e lev'iĝ'as ĝem'ad'o kaj plend'et'ad'o, kiel tiu de mort'ant'o; sed ŝi sent'as tim'eg'o'n, ŝi ne kuraĝ'as plu'e'n ir'i eĉ unu paŝ'o'n. Ŝi re'ir'as en la pord'o'n—la kant'ist'in'o kuŝ'as en si'a sang'o kaj post mal'mult'e da moment'o'j ferm'as la okul'o'j'n. La knab'in'o ne sci'as help'i al si, ŝi vek'as la mal'jun'a'n serv'ist'in'o'n, por ke ŝi inter'temp'e help'u al si'a mastr'in'o, kaj rapid'as al mi, por ebl'e ankoraŭ al'port'i sav'o'n al signora."

"Ni tuj ir'is al la polic'ej'o kaj vek'is la direktor'o'n: li ankoraŭ nokt'o'mez'e tra'serĉ'ig'is ĉiu'j'n hotel'o'j'n kaj strat'o'drink'ej'o'j'n, ĉiu'j'n angul'o'j'n de la urb'o; el la pord'eg'o en tiu hor'o neni'u pas'is, kaj de nun ĉiu est'as sever'e esplor'at'a. La dom'an'o'j loĝ'ant'a'j en la supr'a etaĝ'o ek'sci'is pri la tut'a afer'o ne pli fru'e, ol kiam polic'an'o'j tra'serĉ'is la dom'o'n; ne'kompren'ebl'e est'is, kiel la mort'ig'int'o 13 pov'is for'kur'i, kvankam li supoz'ebl'e per si'a fal'o fort'e lez'iĝ'is; ĉar oni trov'is mult'e da sang'o mal'supr'e ĉe la ŝtup'ar'o, kaj ne est'as ne'ver'ŝajn'e por mi, ke li fal'ant'e vund'is si'n per si'a propr'a ponard'o. Est'as des pli ne'kompren'ebl'e, kiel li for'sav'is si'n, ĉar la dom'pord'o est'is ferm'it'a. Bianetti mem vek'iĝ'is je la dek'a kaj deklar'is por protokol'i al la polic'estr'o, ke ŝi en la plej rigor'a senc'o ne sci'as, eĉ ne suspekt'as, kiu pov'as est'i la mask'ul'o. Ĉiu'j kurac'ist'o'j kaj kirurg'o'j ricev'is la dev'ig'a'n instrukci'o'n, se ili est'as vok'at'a'j al pacient'o lez'it'a per fal'o aŭ tranĉ'il'a vund'o, anonc'i tio'n, ĉar oni ebl'e tia'manier'e pov'us trov'i post'sign'o'n de la mort'ig'int'o. Jen kiel stat'as la afer'o. Sed mi est'as ne'ŝancel'ebl'e konvink'it'a, ke en tio kaŝ'iĝ'as profund'a sekret'o, kiu'n la kant'ist'in'o ne vol'as kon'ig'i; ĉar Bianetti ne est'as tia, ke ŝi las'us si'n hejm'e'n akompan'i de vir'o tut'e ne kon'at'a de ŝi. Tio'n ŝajn'e konjekt'as ankaŭ ŝi'a serv'ist'in'o, ĉe'est'int'a dum la pri'demand'ad'o. Ĉar kiam ŝi vid'is, ke signora ne vol'as sci'ig'i i'o'n, ŝi ne menci'is la disput'o'n, kiu'n ŝi aŭd'is; sed al mi ŝi rigard'is pet'e, ke mi ne perfid'u ŝi'n. 'Ĝi est'as terur'a afer'o', ŝi dir'is, post'e mi'n akompan'ant'e al la ŝtup'ar'o, 'sed neni'o ajn instig'us mi'n perfid'i i'o'n, kio'n signora ne vol'as sci'ig'i'. Ŝi ankoraŭ i'o'n konfes'is al mi, kio ebl'e lum'ig'us la tut'a'n afer'o'n."

"Nu, kaj ĉu mi ne ankaŭ pov'as sci'i tiu'n cirkonstanc'o'n?", la komerc'a konsil'ant'o demand'is. "Vi vid'as, kiel streĉ'it'a est'as mi'a sci'vol'o; mal'streĉ'u, mal'streĉ'u, pro Di'o, ali'e mi facil'e pov'us ricev'i mi'a'j'n atak'o'j'n."

"Aŭd'u, Bolnau, pri'pens'u, ĉu ankoraŭ ali'a Bolnau krom vi viv'as en ĉi tiu urb'o? Ĉu ankoraŭ iu ali'a ekzist'as en la mond'o kaj kie, dir'u, kie?"

"Krom mi neni'u ajn en ĉi tiu urb'o", Bolnau respond'is. "Kiam antaŭ ok jar'o'j mi ek'loĝ'is ĉi tie, mi14 ĝoj'is, ke mi'a nom'o ne est'as Schwarz, Weiss aŭ Braun, ne Meier, Müller aŭ Bauer[6], ĉar pri tiu'j nom'o'j okaz'as tre mal'agrabl'a'j inter'miks'o'j. En Kassel mi est'is la sol'a vir'o en mi'a famili'o, kaj ali'lok'e en la tut'a mond'o ne ekzist'as iu Bolnau, krom mi'a fil'o, la mal'feliĉ'a muzik'mani'ul'o, pri kiu oni ne plu aŭd'is, de kiam li vel'vetur'is al Amerik'o. Sed kial vi demand'as pri mi'a nom'o, doktor'o?"

"Nu, ĝi ne pov'as est'i vi, komerc'a konsil'ant'o, kaj vi'a fil'o est'as en Amerik'o. Sed jam est'as kvar'on'o post la dek'du'a, princ'id'in'o Sofio est'as mal'san'a, mi nur tro long'e babil'is kun vi: adiaŭ, au revoir[7]."

"Rest'u", Bolnau ek'kri'is kaj re'ten'is li'n ĉe la brak'o, "antaŭ'e dir'u al mi, kio'n ankoraŭ dir'is la knab'in'o."

"Nu do, sed katen'u vi'a'n lang'o'n en la buŝ'o, Bolnau! Ŝi'a last'a vort'o, antaŭ kiam ŝi est'is kapt'at'a de tiu profund'a sven'o, est'is Bolnau."

III.

Oni ankoraŭ neniam vid'is la komerc'a'n konsil'ant'o'n Bolnau tiel serioz'a kaj mal'seren'a ŝtel'ir'i kiel tiam, kiam doktor'o Lang'e for'las'is li'n antaŭ la palac'o. Ali'temp'e li paŝ'is gaj'a kaj vigl'a, kaj kiam li per plej afabl'a rid'et'o salut'is ĉiu'j'n knab'in'o'j'n kaj vir'in'o'j'n, mult'e rid'is kun la vir'o'j kaj rakont'is al ili divers'a'j'n nov'aĵ'o'j'n, tiam oni ankoraŭ ne est'us al'juĝ'int'a al li ses'dek jar'o'j'n. Li ŝajn'is efektiv'e hav'i sufiĉ'e da kaŭz'o, por est'i gaj'a kaj bon'humor'a; li spekulaci'ant'e kolekt'is ŝat'ind'a'n posed'aĵ'o'n, for'las'is, kiam ĝi ŝajn'is sufiĉ'a, la afer'o'j'n, por kun si'a edz'in'o ek'loĝ'i en B. kaj nun viv'is en ĝoj'o kaj plezur'o jar'o post jar'o. Li est'is hav'int'a unu sol'a'n fil'o'n;15 tiu la mal'jun'a sinjor'o vol'is, ke li tra'kur'u la sam'a'n karier'o'n kaj ag'u kaj klopod'u en la komerc'a fak'o.

Sed la tut'a est'ec'o de la fil'o viv'is en la regn'o de l'son'o'j, la muzik'o por li est'is ĉio, la komerc'o kaj negoc'ad'o de la patr'o est'is al li tro trivial'a'j kaj mal'nobl'a'j. La patr'o est'is obstin'a, la fil'o ankaŭ, la patr'o facil'e flam'iĝ'is, la fil'o ankaŭ, la patr'o tuj ĉio'n puŝ'is ĝis la ekstrem'o, la fil'o ankaŭ; ne mir'ig'e, ke ili ne pov'is viv'i unu kun la ali'a. Kaj kiam la fil'o fin'is si'a'n du'dek'a'n jar'o'n, la patr'o est'is kvin'dek'jar'a kaj tiam pret'iĝ'is por for'las'i la afer'o'j'n kaj vol'is trans'don'i la komerc'ad'o'n al la fil'o. Efektiv'e ĉio baldaŭ est'is aranĝ'it'a kaj kviet'ig'it'a, ĉar en bel'a somer'a nokt'o la fil'o mal'aper'is kun kelk'e da pian'a'j partitur'o'j, ankaŭ ĝust'e al'ven'is en Angl'o'land'o kaj sufiĉ'e amik'e skrib'is, ke li ir'os al Amerik'o. La komerc'a konsil'ant'o dezir'is al li feliĉ'o'n por la vojaĝ'o kaj ir'is al B.

La pens'o pri la muzik'mani'ul'o, kiel li nom'is si'a'n fil'o'n, ja mal'seren'ig'is al li kelk'a'n hor'o'n; ĉar li est'is pet'int'a li'n, neniam plu montr'i si'n antaŭ li, kaj oni ne pov'is atend'i, ke la ali'a ne'vok'it'e re'ven'os; kelk'foj'e ek'ŝajn'is al li, ke li tamen ag'is mal'saĝ'e, vol'ant'e, ke la fil'o nepr'e est'u en la komerc'a fak'o; sed la temp'o, la societ'o kaj li'a seren'a humor'o ne las'is por long'e nask'iĝ'i tiu'j'n mal'gaj'a'j'n pens'o'j'n: li viv'is en plezur'o kaj ĝoj'o, kaj kiu vol'is li'n vid'i tre seren'a, bezon'is nur inter la dek'unu'a kaj tag'mez'o promen'i tra la Larĝ'a strat'o. Se li tie vid'is long'a'n, mal'gras'a'n vir'o'n, kies tre modern'a vest'o, kies ten'il'a'j okul'vitr'o'j kaj rajd'vip'o, kies facil'mov'a'j manier'o'j ne plu akord'is kun li'a'j griz'a'j har'o'j; se tiu'n vir'o'n li vid'is salut'ant'a ĉiu'flank'e'n, ĉiu'moment'e halt'ant'a ĉe tiu aŭ tiu kaj babil'ant'a kaj gest'ant'a per la brak'o'j, tiam li pov'is fid'i, ke ĝi est'is la komerc'a konsil'ant'o Bolnau.

Sed hodiaŭ ĉio est'is tut'e ali'a. Se jam antaŭ'e la afer'o pri la mort'ig'o de la kant'ist'in'o preskaŭ tro afekci'is li'n, la last'a vort'o de la doktor'o plen'e ek'sku'is li'a'j'n nerv'o'j'n. "Bolnau", ankoraŭ dir'is Bianetti, antaŭ ol sen'konsci'iĝ'i. Li'a'n propr'a'n honest'a'n nom'o'n ŝi el'parol'is, en tiel suspekt'ig'a'j cirkonstanc'o'j! Li'a'j genu'o'j trem'is kaj preskaŭ rifuz'is obe'i al li, li'a kap'o, plen'a de zorg'o'j kaj pez'a de pens'o'j, mal'lev'iĝ'is al la brust'o. "Bolnau!" li pens'is, "reĝ'a komerc'a konsil'ant'o! Se ŝi nun mort'us, la kant'ist'in'o, se la knab'in'o post'e mal'kaŝ'us si'a'n sekret'o'n kaj kon'ig'us al la polic'a direktor'o la detal'a'j'n cirkonstanc'o'j'n de la mort'ig'o kaj la fatal'a'n vort'o'n! Kiom lert'a jur'ist'o pov'us argument'i, si'n apog'ant'e sur unu sol'a vort'o, precip'e kiam li'n stimul'as la vant'o, montr'i si'a'n sagac'o'n en tia cause célèbre[8]!" Kun mal'esper'a mien'o li rigard'is tra la ten'il'a'j okul'vitr'o'j al la pun'dom'o, kies fronton'o mal'proksim'e supr'e'n'star'is. "Tie'n, Bolnau, pro tut'e special'a'j favor'o kaj konsider'o al plur'jar'a'j serv'o'j!"

Li pli pen'e spir'is, li lev'et'is la kravat'o'n, sed ek'tim'ig'it'e li abrupt'e re'tir'is la man'o'n; ĉu tio ne est'is la lok'o, kie oni ĉirkaŭ'lig'as la kanab'a'n ĉirkaŭ'kol'o'n[9], ĉu tio ne est'is la lok'o, kie tra'pas'as la mal'varm'a glav'o?

Se li renkont'is kon'at'o'n kaj tiu salut'e balanc'is la kap'o'n, li pens'is: "Hola, tiu jam sci'as pri la afer'o kaj vol'as kompren'ig'i al mi, ke li est'as bon'e inform'it'a." Se ali'a preter'ir'is ne salut'ant'e, neni'o ŝajn'is al li pli cert'a, ol ke oni ne vol'as kon'i li'n, por ne makul'i si'n, inter'rilat'ant'e kun mort'ig'int'o. Preskaŭ li mem kred'is, ke li est'as kulp'a pri la mort'ig'o, kaj ne est'is mir'ig'e, ke li ir'is grand'a'n kurb'o'n, por evit'i la polic'ej'o'n; ĉar ĉu la direktor'o ne pov'us star'i ĉe la fenestr'o, li'n ek'vid'i kaj vok'i supr'e'n? "Kar'ul'o, ĉu vi ne bon'vol'us por moment'o ven'i supr'e'n, mi dev'as iom parol'i kun vi." Ĉu li ne17 jam sent'is i'a'n trem'o'n, ĉu li ne jam nun sent'is si'a'j'n trajt'o'j'n ŝanĝ'iĝ'int'a'j al pent'ul'a mien'o, nur ĉar oni pov'us opini'i, ke li est'as tiu, kiu'n la kant'ist'in'o kulp'ig'is per si'a last'a vort'o?

Kaj post'e li re'e ek'pens'is, kiel mal'util'a tia emoci'o est'as por li'a konstituci'o; tim'em'e li serĉ'is fenestr'o'vitr'o'j'n, por nombr'ant'e trankvil'ig'i si'n. Sed la dom'o'j kaj strat'o'j danc'ad'is ĉirkaŭ li, la sonor'il'tur'o ŝajn'is si'n mok'e klin'ant'a antaŭ li; frenez'a terur'o kapt'is li'n, li kur'ad'is tra la strat'o'j, ĝis kiam li el'ĉerp'it'e sub'fleks'iĝ'is en si'a loĝ'ej'o; kaj kiam li iom re'konsci'iĝ'is, li'a unu'a demand'o est'is, ĉu ne polic'an'o demand'is pri li.

Iv.

Kiam proksim'iĝ'e la vesper'o'n la medicin'a konsil'ant'o Lang'e ven'is al si'a pacient'in'o, li ŝi'n trov'is mult'e pli bon'fart'a, ol li est'is atend'int'a. Li sid'iĝ'is al ŝi'a lit'o kaj inter'parol'is kun ŝi pri tiu fatal'a okaz'aĵ'o. Ŝi est'is apog'int'a si'a'n brak'o'n sur la kusen'o'j'n, en la graci'a man'o kuŝ'is ŝi'a bel'a kap'o. Ŝi'a vizaĝ'o ankoraŭ est'is tre pal'a, sed eĉ la konsum'it'ec'o de ŝi'a'j fort'o'j ŝajn'is don'i al ŝi si'a'spec'a'n al'log'ec'o'n. Ŝi'a mal'hel'a'j okul'o'j neniom perd'is de tiu ard'o, tiu esprim'o'plen'ec'o, kiu jam pli antaŭ'e de sur la scen'ej'o al'log'is la kurac'ist'o'n, kvankam li est'is kviet'e juĝ'ant'a vir'o kaj ne plu hav'is la aĝ'o'n, kiam fantazi'o help'as al la bel'o. Li dev'is konfes'i al si, ke li mal'oft'e vid'is kap'o'n tiel bel'a'n, vizaĝ'o'n tiel ĉarm'a'n; ŝi'a'j trajt'o'j neniel est'is regul'a'j, kaj tamen per si'a'j kun'ec'o kaj harmoni'o kaŭz'is en'sorĉ'o'n, por kiu li long'e ne sci'is kial'o'n. Sed al la psikologi'a sagac'o de la medicin'a konsil'ant'o tiu kial'o ne rest'is kaŝ'it'a; ĝi est'is tiu pur'o de l'anim'o, tiu nobl'ec'o de l'natur'o, kio per surpriz'a bril'o de bel'ec'o18 sur'verŝ'is tiu'j'n virg'ul'in'a'j'n trajt'o'j'n. "Ŝajn'as, ke vi stud'as mi'a'j'n trajt'o'j'n, doktor'o", la kant'ist'in'o rid'et'ant'e dir'is, "vi sid'ad'as tiel silent'e kaj medit'ant'e, streĉ'e rigard'as mi'n kaj ŝajn'e tut'e forges'as, pri kio mi demand'is. Aŭ ĉu tio est'as tro terur'a, por ĝi'n sci'ig'i al mi? Ĉu mi ne pov'as aŭd'i, kio'n la urb'o dir'as pri mi'a akcident'o?"

"Por kio vi vol'as aŭd'i ĉiu'j'n stult'a'j'n supoz'o'j'n, kiu'j'n el'pens'as kaj dis'vast'ig'as ne'okup'it'a'j hom'o'j? Mi ĵus medit'is pri tio, kiel pur'a vi'a anim'o si'n spegul'as sur vi'a'j trajt'o'j; vi hav'as pac'o'n en vi, kiom vi'n zorg'ig'as la juĝ'o de la ali'a'j hom'o'j?"

"Vi evit'as mi'a'n demand'o'n", ŝi respond'is, "vi vol'as el'turn'iĝ'i, dir'ant'e al mi bel'a'j'n afer'o'j'n. Kaj mi ne zorg'u pri la juĝ'o de l'hom'o'j? Kiu honest'a jun'ul'in'o pov'as tiel ignor'i la societ'o'n, en kiu ŝi viv'ad'as, ke est'as al ŝi indiferent'e, kio'n oni parol'as pri ŝi? Aŭ ĉu vi ebl'e opini'as, ke mi neniel konsider'as tio'n, ĉar mi est'as an'in'o de klas'o, pri kiu oni ne hav'as bon'a'n opini'o'n? Konfes'u mal'kaŝ'e, vi opini'as mi'n tre facil'anim'a."

"Ne, cert'e ne; mi ĉiam nur bel'aĵ'o'j'n aŭd'is pri vi, fraŭl'in'o Bianetti, pri vi'a trankvil'a, izol'it'a viv'ad'o, kaj ke vi star'as en la mond'o kun firm'a ten'iĝ'o, kvankam vi est'as tiel sol'ec'a kaj el'met'it'a al mult'a'j intrig'o'j. Sed kial vi vol'as ĝust'e sci'i, kio'n dir'as la hom'o'j? Kaj se mi kiel kurac'ist'o tia'j'n nov'aĵ'o'j'n ne konsider'us konven'a'j?"

"Mi pet'as, doktor'o, mi pet'as, ne turment'u mi'n tiel long'e", ŝi ek'kri'is, "vid'u, mi leg'as en vi'a'j rigard'o'j, ke oni ne bon'e parol'as pri mi. Kial las'i mi'n ne'cert'a, kio est'as pli danĝer'a por la trankvil'o ol la ver'o mem?"

Tiu'n last'a'n argument'o'n la medicin'a konsil'ant'o trov'is tre ĝust'a; kaj ĉu dum li'a for'est'o ne pov'is en'penetr'i iu babil'em'a vir'in'o kaj raport'i ankoraŭ pli mal'bon'a'j'n afer'o'j'n, ol li pov'is dir'i? "Vi kon'as la ĉi-tie'a'j'n19 hom'o'j'n", li respond'is, "B. ja est'as sufiĉ'e grand'a, sed, bon'a Di'o, ĉe nov'aĵ'o tia'spec'a tuj montr'iĝ'as, kiel filistr'a oni est'as. Est'as ver'e, ke pri vi parol'as la tut'a urb'o, tio ne pov'as mir'ig'i vi'n; kaj ĉar oni ne sci'as i'o'n cert'a'n, oni—nu, oni el'pens'as ĉiu'spec'a'j'n strang'a'j'n fabel'o'j'n. Ekzempl'e oni dir'as, ke la vir'a mask'ul'o, kiu'n oni vid'is ĉe la mask'o'bal'o inter'parol'ant'a kun vi, kaj kiu sen'dub'e est'as la sam'a, kiu far'is tiu'n krim'o'n, est'as—"

"Nu, fin'u do vi'a'n fraz'o'n", la kant'ist'in'o kun tre streĉ'it'a atent'o pet'is, "daŭr'ig'u!"

"Oni dir'as, ke ĝi est'is antaŭ'a am'ant'o, kiu vi'n am'is en—en ali'a urb'o kaj vol'is mort'ig'i vi'n pro ĵaluz'o."

"Pri mi tio'n! Ho, mi mal'feliĉ'a!", ŝi aflikt'it'e ek'kri'is, kaj larm'o'j bril'is en ŝi'a'j bel'a'j okul'o'j; "kiel kruel'a'j est'as la hom'o'j kontraŭ tiel kompat'ind'a, kompat'ind'a knab'in'o, kiu est'as sen ŝirm'o kaj help'o! Sed rakont'u ĝis la fin'o, doktor'o, mi pet'eg'as vi'n! Ankoraŭ mank'as io, kio'n vi ne dir'is al mi. En kiu urb'o, la hom'o'j dir'as, ke mi—"

"Signora, mi est'us al'juĝ'int'a al vi pli da fort'o", Lang'e dir'is, mal'trankvil'a pro la emoci'o de si'a pacient'in'o. "Ver'e, mi nun pent'as, ke mi dir'is eĉ nur tiom; mi neniam est'is far'int'a tio'n, se mi ne tim'us, ke ali'a'j, kies afer'o tio ne est'as, antaŭ'iĝ'us al mi."

La kant'ist'in'o rapid'e sek'ig'is si'a'j'n larm'o'j'n. "Mi vol'as est'i trankvil'a", ŝi melankoli'e rid'et'ant'e dir'is, "trankvil'a mi est'os kiel infan'o; mi vol'as est'i gaj'a, kvazaŭ la hom'o'j nun kondamn'ant'a'j mi'n mil'voĉ'e est'us kri'int'a'j al mi: brav'e. Sed rakont'u plu'e, kar'a, bon'a doktor'o!"

"Nu, la hom'o'j babil'as sen'senc'aĵ'o'j'n", li koler'et'e daŭr'ig'is. "Ekzempl'e, kiam antaŭ ne'long'e vi aktor'is en 'Otel'o', oni'dir'e en unu el la loĝi'o'j de l'unu'a etaĝ'o est'is fremd'a graf'o; tiu pretend'as, ke li vi'n re'kon'is20 kaj antaŭ du jar'o'j en Parizo vid'is en mal'bon'a dom'o.—Sed, mi'a Di'o, vi far'iĝ'as pli kaj pli pal'a—"

"Est'as neni'o, la bril'o de la lamp'o nur iom mal'pli hel'e lum'ig'is mi'n; daŭr'ig'u, daŭr'ig'u!"

"Nu, tiu klaĉ'o komenc'e rest'is nur en la unu'a'j rond'o'j, sed iom post iom ĝi penetr'is en la publik'o'n, kaj ĉar al'don'iĝ'as tiu okaz'aĵ'o, oni kombin'as ambaŭ kaj lok'as vi'a'n inter'rilat'o'n kun vi'a atenc'int'o en tiu'n mal'bon'fam'a'n dom'o'n en Parizo."

Sur la esprim'o'plen'a'j trajt'o'j de la mal'san'ul'in'o dum tiu'j parol'o'j la intens'a pal'o est'is ŝanĝ'iĝ'int'a en flam'a'n ruĝ'o'n. Ŝi est'is lev'int'a si'n pli alt'e'n, kvazaŭ por preter'las'i neniu'n vort'o'n de tiu terur'a sci'ig'o, ŝi'a okul'o est'is streĉ'e kaj brul'e fiks'it'a al la buŝ'o de la kurac'ist'o, ŝi apenaŭ spir'is, ŝi'a kor'o ŝajn'e halt'is.

"Nun ĉio est'as fin'it'a", ŝi ek'kri'is kun dolor'a rigard'o al la ĉiel'o, dum larm'o'j verŝ'iĝ'is el ŝi'a'j okul'o'j, "nun ĉio est'as el'fin'it'a; se tio'n li aŭd'is, est'is tro por li'a ĵaluz'o. Kial hieraŭ mi ne mort'is, ho! tiam mi hav'us mi'a'n bon'a'n patr'o'n, kaj mi'a dolĉ'a patr'in'o konsol'us mi'n pri la mok'o de tiu'j kruel'a'j hom'o'j!"

La kurac'ist'o mir'eg'is pri tiu'j enigm'a'j vort'o'j; li ĵus vol'is dir'i al ŝi konsol'a'n, trankvil'ig'a'n vort'o'n, kiam la pord'o bru'e kaj abrupt'e mal'ferm'iĝ'is kaj jun'a grand'a vir'o si'n ĵet'is intern'e'n. Li'a vizaĝ'o est'is okul'frap'e bel'a, sed sovaĝ'a obstin'o mal'seren'ig'is li'a'j'n trajt'o'j'n, li'a'j okul'o'j rul'iĝ'is, li'a'j har'o'j ne'zorg'it'e pend'is ĉirkaŭ la frunt'o. Li hav'is en la pugn'o grand'a'n kun'rul'it'a'n not'foli'o'n, kiu'n li kvazaŭ aktor'ant'e sving'is en la aer'o, antaŭ ol trov'i spir'o'n por parol'i. Ek'vid'ant'e li'n, la kant'ist'in'o laŭt'e ek'kri'is; la kurac'ist'o komenc'e opini'is, ke pro tim'o, sed ĝi est'is pro ĝoj'o; ĉar ĉarm'a rid'et'o trans'kur'is trans ŝi'a'j'n lip'o'j'n, ŝi'a21 okul'o tra larm'o'j bril'is renkont'e'n al li. "Carlo[10]!", ŝi ek'kri'is, "Carlo! Fin'e vi vizit'as mi'n!"

"Mizer'ul'in'o!", la jun'a vir'o ek'kri'is, majest'e en la direkt'o al ŝi etend'ant'e la brak'o'n kun la long'a rul'pak'et'o de not'o'j. "Ĉes'ig'u vi'a'n siren'a'n kant'ad'o'n, mi ven'as—por juĝ'i vi'n!"

"Ho, Carlo!", la kant'ist'in'o inter'romp'is li'n, kaj ŝi'a'j vort'o'j son'is melodi'e kaj dolĉ'e kiel la son'o'j de flut'o. "Kiel vi pov'as tiel parol'i al vi'a Giuseppa[11]!"

La jun'a vir'o vol'is respond'i kun tragik'a patos'o, sed la kurac'ist'o, konsider'ant'a tiu'n scen'o'n tro ekscit'a por si'a pacient'in'o, inter'ven'is. "Plej kar'a sinjor'o Carlo", li dir'is, propon'ant'e al li flar'tabak'o'n, "bon'vol'u pri'pens'i, ke la fraŭl'in'o est'as en stat'o, en kiu tia'j scen'o'j tro afekci'as ŝi'a'j'n mal'fort'a'j'n nerv'o'j'n!"

La ali'a grand'okul'e rigard'is li'n kaj turn'is la rul'pak'et'o'n kontraŭ li'n: "Kiu vi est'as, hom'et'aĉ'o?" per bas'a, tondr'a voĉ'o li ek'kri'is. "Kiu vi est'as, ke vi star'iĝ'as inter mi kaj mi'a koler'o?"

"Mi est'as la medicin'a konsil'ant'o Lang'e", tiu respond'is kaj klak'ferm'is la skatol'et'o'n, "kaj en mi'a'j titol'o'j neni'o trov'iĝ'as pri hom'et'aĉ'o. Mi est'as estr'o kaj mastr'o tiel long'e, dum signora est'as mal'san'a, kaj mi dir'as al vi pac'e, for! aŭ modul'u vi'a'n prest'o assai[12] al dec'a larghetto[13]."

"Ho, las'u li'n, doktor'o!", la mal'san'ul'in'o tim'em'e ek'kri'is, "las'u li'n, ne koler'ig'u li'n! Li est'as mi'a amik'o, li ne far'os mal'bon'aĵ'o'n al mi, kio'n ajn la malic'a'j hom'o'j re'e dir'is al li pri mi."

"Ha! Vi eĉ kuraĝ'as mok'i! Sed sci'u, fulm'o'bat'o krev'ig'is la pord'o'j'n de vi'a sekret'o kaj lum'ig'is la nokt'o'n, en kiu mi ir'ad'is. Do tial vi vol'is, ke mi ne sci'u, kio vi est'is, de kie vi ven'is? Tial vi ferm'is mi'a'n buŝ'o'n per22 kis'o'j, kiam mi demand'is pri vi'a viv'o? Mi stult'ul'o! Ke mi las'is mi'n en'sorĉ'i de vir'in'a voĉ'o kaj ne pri'pens'is, ke ĝi est'as nur mensog'o kaj de'log'o! Nur en la kant'ad'o de l'vir'o trov'iĝ'as fort'o kaj ver'o. Ciel[14]! Kiel mi pov'is las'i mi'n sen'prudent'ig'i de la voĉ'rul'ad'o'j de publik'ul'in'o!"

"Ho, Carlo", flustr'is la mal'san'ul'in'o, "se vi sci'us, kiel vi'a'j vort'o'j vund'as mi'a'n kor'o'n, kiel vi'a terur'a suspekt'o penetr'as ankoraŭ pli profund'e'n ol la ponard'o de la mort'ig'ist'o!"

"Ĉu ne, kolomb'et'o", kun terur'a rid'o li ek'kri'is, "vi'a'j amorosi[15] dev'us est'i blind'a'j; tiam est'us oportun'e, mok'tromp'i ili'n? La pariz'an'o supoz'ebl'e ja est'as brav'ul'o, ke li fin'e tamen ankoraŭ trov'is la sen'pek'a'n kolomb'et'o'n!"

"Sed nun efektiv'e est'as tro, sinjor'o", la kurac'ist'o ek'kri'is kaj kapt'is la jak'o'n de la furioz'ant'o: "tuj, sen'prokrast'e el'ir'u el la ĉambr'o, ali'e mi vok'os la serv'ist'o'j'n, por ke ili eksped'u vi'n."

"Mi jam for'ir'as, hom'et'aĉ'o, mi for'ir'as", la ali'a ek'kri'is kaj re'puŝ'is la medicin'a'n konsil'ant'o'n, ke li sufiĉ'e komfort'e sid'iĝ'is en brak'seĝ'o; "jes, mi for'ir'as, Giuseppa, por neniam re'ven'i. Adiaŭ, fart'u bon'e aŭ prefer'e mort'u, mal'feliĉ'ul'in'o, kaŝ'u vi'a'n mal'glor'o'n sub la ter'o. Sed trans'e kaŝ'u vi'a'n anim'o'n en lok'o, kie mi neniam renkont'u vi'n; mi mal'ben'us la ĉiel'a'n feliĉ'eg'o'n, se mi ĝi'n divid'us kun vi, ĉar vi ĉi tie per tiel abomen'ind'a tromp'o sen'ig'is mi'n de mi'a am'o, de mi'a viv'o." Li tio'n kri'is, ankoraŭ iom sving'ant'e la not'o'j'n, sed li'a'j sovaĝ'a'j, rul'iĝ'ant'a'j okul'o'j fand'iĝ'is en larm'o'j'n, kiam por la last'a foj'o li rigard'is la am'it'in'o'n, kaj plor'singult'ant'e li el'kur'is el la ĉambr'o.

"Sekv'u, halt'ig'u li'n", la kant'ist'in'o ek'kri'is, "re'konduk'u li'n, mi'a feliĉ'eg'o de tio de'pend'as!"

"Neniel, estim'at'a", doktor'o Lang'e respond'is, lev'iĝ'ant'e el si'a brak'seĝ'o; "la scen'o ne dev'as est'i daŭr'ig'at'a. Mi vol'as recept'i al vi i'o'n kviet'ig'a'n, de kio vi en'glut'os ĉiu'hor'e du sup'kuler'o'j'n."

La mal'feliĉ'ul'in'o re'en'fal'is en si'a'j'n kusen'o'j'n kaj ŝi'a'j fort'o'j est'is el'ĉerp'it'a'j, ŝi de'nov'e ek'sven'is.

La kurac'ist'o vok'is la serv'ist'in'o'n kaj help'at'e de ŝi klopod'is re'konsci'ig'i la mal'san'ul'in'o'n; sed li ne pov'is de'ten'i si'n, glut'ig'ant'e al ŝi la esenc'o'j'n, dec'e riproĉ'i la serv'ist'in'o'n. "Ĉu mi ne ordon'is, ke oni en'las'u neniu'n, tut'e neniu'n, kaj nun oni al'las'as tiu'n frenez'ul'o'n, kiu preskaŭ du'a'n foj'o'n mort'ig'is vi'a'n kompat'ind'a'n fraŭl'in'o'n?"

"Mi cert'e ja neniu'n ali'a'n en'las'is", la ĉambr'ist'in'o plor'ant'e dir'is, "sed li'n mi ver'e ne pov'is mal'akcept'i; ŝi mi'n hodiaŭ ja send'is jam tri foj'o'j'n en li'a'n dom'o'n, por pet'eg'i li'n, ke li ven'u eĉ nur por moment'et'o; mi ja eĉ dev'is dir'i, ke ŝi mort'as kaj antaŭ'e nur ankoraŭ unu foj'o'n vol'as vid'i li'n!"

La mal'san'ul'in'o mal'ferm'is la okul'o'j'n. Ŝi rigard'is jen la kurac'ist'o'n, jen la serv'ist'in'o'n, ŝi'a'j rigard'o'j serĉ'e vag'is tra la ĉambr'o. "Li est'as for, perd'it'a por ĉiam", ŝi flustr'is. "Ho, kar'a doktor'o, ir'u al Bolnau."

"Sed, mi'a Di'o, kio'n vi do dezir'as de mi'a mal'feliĉ'a komerc'a konsil'ant'o, li jam sufiĉ'e ekscit'iĝ'is pri vi'a afer'o, tiel, ke li dev'as rest'i en la lit'o; kiel li pov'as help'i vi'n?"

"Ho, mi parol'e glit'is", ŝi respond'is, "al la fremd'a orkestr'estr'o vi ir'u, li hav'as la nom'o'n Boloni kaj loĝ'as en la hotel'o de Portugal'uj'o."

"Mi memor'as, ke mi aŭd'is pri li", la doktor'o dir'is, "sed kio'n ĉe li mi far'u?"

"Dir'u al li, ke mi vol'as ĉio'n dir'i al li, li nur ankoraŭ unu foj'o'n ven'u,—sed ne, mi ne pov'as ĝi'n mem dir'i al li; doktor'o, se vi—jes, mi konfid'as al vi, mi vol'as al vi ĉio'n dir'i, kaj post'e vi ĝi'n trans'dir'os al la mal'feliĉ'ul'o, ĉu ne?"

"Mi est'as sub vi'a dispon'o; kio'n mi pov'as far'i, por trankvil'ig'i vi'n, mi plezur'e far'os."

"Nu, do ven'u morgaŭ maten'e, mi hodiaŭ ne plu pov'as mult'e parol'i. Adiaŭ, sinjor'o medicin'a konsil'ant'o; sed ankoraŭ unu vort'o'n; Babette, don'u al sinjor'o la doktor'o li'a'n tuk'o'n."

La serv'ist'in'o mal'ŝlos'is ŝrank'o'n kaj prezent'is al la kurac'ist'o tuk'o'n el flav'a silk'o, dis'vast'ig'ant'a'n en la ĉambr'o agrabl'a'n odor'o'n.

"La tuk'o ne aparten'as al mi", li dir'is, "vi erar'as; mi uz'as nur naz'tuk'o'j'n el tol'o."

"Ne ebl'e", la serv'ist'in'o respond'is, "hodiaŭ nokt'e mi ĝi'n trov'is sur la plank'o; al dom'an'o ĝi ne aparten'as, kaj iu ali'a krom vi ankoraŭ ne ven'is ĉi tie'n."

La kurac'ist'o renkont'is la rigard'o'j'n de la kant'ist'in'o, atend'em'e fiks'it'a'j'n al li. "Ĉu tiu tuk'o ne pov'us est'i perd'it'a de iu ali'a?", kun firm'a rigard'o al ŝi li demand'is.

"Montr'u ĝi'n", ŝi tim'em'e respond'is, "pri tio mi ankoraŭ ne pens'is." Ŝi esplor'is la tuk'o'n kaj trov'is en la angul'o monogram'o'n; ŝi pal'iĝ'is, ŝi ek'trem'is.

"Ŝajn'as, ke vi kon'as tiu'n tuk'o'n kaj la person'o'n ĝi'n perd'int'a'n", Lang'e plu'e demand'is. "Ĝi pov'us trov'ig'i post'sign'o'n; ĉu vi permes'as, ke mi ĝi'n kun'pren'u kaj util'ig'u?"

Giuseppa ŝajn'e batal'is kontraŭ si mem; jen ŝi prezent'is al li la tuk'o'n, jen ŝi tim'em'e kaj konvulsi'e re'ten'is ĝi'n. "Est'u", ŝi fin'e dir'is; "eĉ se la terur'a hom'o ven'us25 ankoraŭ unu foj'o'n kaj tiu'n foj'o'n pli bon'e traf'us mi'a'n vund'it'a'n kor'o'n, mi ĝi'n kuraĝ'as; jen, pren'u, doktor'o. Mi morgaŭ don'os al vi klar'ig'o'n al tiu tuk'o."

Oni pov'as imag'i, kiel eksklud'e tiu'j okaz'aĵ'o'j okup'is la anim'o'n de medicin'a konsil'ant'o Lang'e. Li'a ampleks'a klient'ar'o nun sam'e embaras'is li'n, kiel ĝi antaŭ'e li'n ĝoj'ig'is; ĉar ĉu la mult'a'j vizit'o'j al mal'san'ul'o'j, kiu'j'n li dev'is far'i antaŭ'e, ne mal'help'is li'n, tre baldaŭ en la sekv'int'a maten'o vizit'i la kant'ist'in'o'n kaj aŭd'i la klar'ig'o'j'n kaj koment'o'j'n, kiu'j'n atend'ant'e li'a kor'o mal'pacienc'e bat'is? Sed por io la vizit'o'j en tri'dek ĝis kvar'dek dom'o'j util'is: li pov'is, kiel li kutim'is dir'i, sub'aŭskult'i, kio'n oni dir'as pri Bianetti; ebl'e li ankaŭ pov'is tio'n aŭ tio'n ek'sci'i pri ŝi'a strang'a am'ant'o, orkestr'estr'o Boloni.

Pri la kant'ist'in'o oni lev'is la ŝultr'o'j'n. Oni des mal'pli favor'e juĝ'is pri ŝi, ju pli oni ĉagren'iĝ'is, ke tiel long'e neni'o oficial'a kaj cert'a pri ŝi'a afer'o penetr'as en la publik'o'n. Ŝi'a'j envi'ant'o'j—kaj kiu disting'iĝ'a kant'ist'in'o, krom tio est'ant'e bel'a kaj dek'ok'jar'a, ne hav'as sufiĉ'e da tia'j—ŝi'a'j envi'ant'o'j ĉio'n mal'envi'is al ŝi kaj far'is malic'a'j'n rimark'ig'o'j'n; la moder'ul'o'j dir'is: tiel okaz'as pri tia'j hom'o'j; al german'in'o tio ja ne est'us far'iĝ'int'a. Ŝi'a'j amik'o'j kompat'is ŝi'n kaj preskaŭ ankoraŭ pli tim'is pro ŝi'a reputaci'o, ol pro ŝi'a san'o. La mal'feliĉ'a knab'in'o! Lang'e pens'is kaj decid'is des pli fervor'e serv'i al ŝi.

Pri la orkestr'estr'o oni mal'mult'e sci'is, nek i'o'n mal'bon'a'n, nek i'o'n bon'a'n. Proksim'um'e antaŭ tri kvar'on'jar'o'j li ven'is al B., en la hotel'o de Portugal'uj'o lu'is sub'tegment'a'n ĉambr'et'o'n kaj viv'ad'is tre izol'it'e kaj moder'e. Li ŝajn'e per'labor'is si'a'n viv'ten'o'n per lecion'o'j pri kant'ad'o kaj pri muzik'a'j kompon'aĵ'o'j. Ceter'e ĉiu'j asert'is,26 ke ili rimark'is en li iom da ekscentr'ec'o, da mal'humil'o; kiu'j li'n pli proksim'e kon'iĝ'is, trov'is li'n tre interes'a, kaj jam kelk'a muzik'a amator'o oni'dir'e mend'is tabl'o'lok'o'n por la vesper'manĝ'o en la hotel'o de Portugal'uj'o, nur por ĝu'i li'a'n plezur'ig'a'n inter'parol'o'n pri muzik'o. Sed ankaŭ ili'a juĝ'o akord'iĝ'is en tio, ke li est'as iom frenez'et'a, ĉar li mal'atent'as, eĉ mal'ŝat'as vir'in'a'n kant'ad'o'n, dum li rav'it'e parol'as pri vir'a'j voĉ'o'j, precip'e pri vir'a'j ĥor'o'j; pri li'a am'rilat'o kun la kant'ist'in'o Bianetti ŝajn'e neni'u sci'is.

La komerc'a'n konsil'ant'o'n Bolnau li trov'is ankoraŭ mal'san'et'a kaj en la lit'o; li ŝajn'is tre de'prem'it'a kaj per ne'firm'a, raŭk'a voĉ'o dir'is ĉiu'spec'a'j'n sen'senc'aĵ'o'j'n pri afer'o'j, kiu'j ali'temp'e kuŝ'is tut'e ekster li'a ide'ar'o. Trov'iĝ'is ĉirkaŭ li kolekt'o de fam'a'j proces'o'j, en kiu'j li diligent'e stud'ad'is; la edz'in'o de l'komerc'a konsil'ant'o asert'is, ke dum la tut'a nokt'o li leg'is en ili kaj terur'e plor'pep'is kaj lament'is. Li'a leg'ad'o koncern'is precip'e la sen'kulp'e ekzekut'it'a'j'n, kaj li dir'is al la medicin'a konsil'ant'o, ke ver'dir'e por filantrop'o la pens'o pri la mal'rapid'em'o de la german'a juĝ'ist'ar'o est'as grand'a konsol'o; ĉar oni pov'as atend'i, ke la sen'kulp'ec'o tamen pli facil'e mal'kovr'iĝ'as, se proces'o daŭr'as dek'kelk'e da jar'o'j, ol se oni hodiaŭ est'as kapt'at'a kaj morgaŭ pend'ig'at'a.

La kant'ist'in'o Bianetti, por kiu al la kurac'ist'o fin'e rest'is hor'et'o, est'is mal'seren'a kaj de'prem'it'a, kvazaŭ sur'ter'e ne plu est'us esper'o por ŝi. Ŝi'a okul'o est'is mal'gaj'a, la vund'o est'is mult'e pli bon'stat'a, ol li atend'is; sed en la sam'a grad'o, en kiu kresk'is ŝi'a korp'a bon'fart'o, ŝajn'e mal'aper'is la trankvil'o kaj san'o de ŝi'a anim'o. "Mi long'e medit'is pri tio", ŝi dir'is, "kaj trov'is, ke vi, kar'a doktor'o, ver'e plej strang'e est'as implik'at'a en mi'a'n sort'o'n. Mi antaŭ'e ne kon'is vi'n. Mi konfes'as, ke mi apenaŭ sci'is, ke en B. ekzist'as iu medicin'a konsil'ant'o Lang'e. Kaj27 nun, kiam mi subit'e far'iĝ'is tiel mal'feliĉ'a, Di'o send'as al mi tiel kun'sent'em'a'n, patr'a'n amik'o'n."

"Fraŭl'in'o Bianetti", Lang'e respond'is, "kurac'ist'o ĉe mult'a'j lit'o'j dev'as far'i pli, ol nur palp'i la puls'o'n de l'mal'dekstr'a man'o, bandaĝ'i vund'o'j'n kaj recept'i mikstur'o'j'n. Kred'u al mi, kiam oni tiel sol'a sid'as ĉe mal'san'ul'o, kiam oni aŭd'as la intern'a'n puls'o'n de l'anim'o mal'trankvil'e bat'ant'a, kiam oni dezir'us bandaĝ'i vund'o'j'n vid'at'a'j'n de neni'u, tiam en mir'ig'a manier'o el la kurac'ist'o far'iĝ'as amik'o, kaj la mister'a inter'lig'it'ec'o inter korp'o kaj anim'o ŝajn'e ankaŭ en tiu rilat'o okul'frap'e efik'as."

"Tiel est'as", Giuseppa dir'is, konfid'em'e kapt'ant'e li'a'n man'o'n; "tiel est'as, kaj ankaŭ mi'a anim'o trov'is kurac'ist'o'n. Vi ebl'e dev'os far'i por mi mult'e. Pov'us est'i, ke eĉ antaŭ la juĝ'ist'o'j vi dev'os ag'i en mi'a nom'o. Se vi vol'as far'i tiu'n grand'a'n ofer'o'n al kompat'ind'a knab'in'o, kiu ne hav'as ali'a'n protekt'o'n, mi vol'as mal'kaŝ'i al vi mi'a'n situaci'o'n."

"Mi vol'as far'i ĝi'n", la afabl'a mal'jun'ul'o dir'is, prem'ant'e ŝi'a'n man'o'n.

"Sed pri'pens'u tio'n bon'e; la mond'o atak'is mi'a'n reputaci'o'n, ĝi mi'n kulp'ig'as, ĝi juĝ'as, ĝi kondamn'as mi'n. Se nun la hom'o'j ankaŭ al vi mok'e montr'as per la fingr'o'j, ke vi zorg'is pri la mal'bon'fam'a kant'ist'in'o, la sen'taŭg'a ital'in'o, ho! pri mi, ĉu vi pov'os el'port'i tio'n?"

Vi.

"Mi'a patr'o", la kant'ist'in'o rakont'is, "est'is Antonio[16] Bianetti, fam'a violon'ist'o, kiu el pas'int'a'j jar'o'j ne pov'as est'i ne'kon'at'a al vi, ĉar li'a fam'o per la koncert'o'j, kiu'j'n li far'is ĉe kort'eg'o'j kaj en grand'a'j urb'o'j, ĉie dis'vast'iĝ'is.28 Mi pov'as li'n prezent'i al mi ankoraŭ nur el mi'a plej fru'a jun'ec'o, violon'ant'a'n al mi la gam'o'n, kiu'n jam tri'jar'a mi tre ĝust'e kant'e ripet'is. Mi'a patr'in'o si'a'temp'e est'is bon'eg'a kant'ist'in'o kaj kutim'is en la koncert'o'j de la patr'o prezent'i kelk'e da ari'o'j kaj kanzon'et'o'j. Mi est'is kvar'jar'a, kiam mi'a patr'o mort'is dum vojaĝ'o kaj ni'n post'las'is mal'riĉ'a'j'n. Mi'a patr'in'o dev'is decid'iĝ'i, per kant'ad'o per'labor'i ni'a'n viv'ten'o'n. Post unu jar'o ŝi edz'in'iĝ'is kun muzik'ist'o, en la komenc'o oni'dir'e tre flat'int'a ŝi'n; sed post'e montr'iĝ'is, ke li edz'iĝ'is kun ŝi nur, por uz'i ŝi'a'n voĉ'o'n. Li far'iĝ'is muzik'a direktor'o en mal'grand'a urb'o en Alsaco, kaj tiam des pli komenc'iĝ'is ni'a sufer'ad'o.

Mi'a patr'in'o nask'is ankoraŭ tri infan'o'j'n kaj tiom perd'is si'a'n voĉ'o'n, ke ŝi preskaŭ ne plu pov'is kant'i eĉ unu son'o'n. Per tio la plej grand'a mon'font'o de mi'a du'on'patr'o est'is el'ĉerp'iĝ'int'a, ĉar li'a'j koncert'o'j nur per mi'a patr'in'o est'is bril'a'j kaj mult'e vizit'at'a'j. Li de nun terur'e ĉikan'is ŝi'n; al mi li neni'o'n plu vol'is don'i por manĝ'i, ĝis kiam li fin'e el'pens'is rimed'o'n por util'ig'i mi'n. Dum tut'a'j tag'o'j li turment'is mi'n kaj violon'ant'e lern'ig'is al mi plej mal'facil'a'j'n pec'o'j'n de Mozart, Gluck, Rossini kaj Spontini, kiu'j'n ĉiam dimanĉ'e vesper'e mi tra'kant'is kun mult'e da aplaŭd'o; la kompat'ind'a Schepperl[17]—tiel oni kripl'ig'is mi'a'n nom'o'n Giuseppa—far'iĝ'is unu el tiu'j mal'feliĉ'a'j mir'infan'o'j, al kiu'j la natur'o don'is bel'a'n talent'o'n por ili'a plej grand'a mal'feliĉ'o; la kruel'a hom'o ĉiu'tag'e mi'n kant'ig'is, li vip'is mi'n, li dum tut'a'j tag'o'j neni'o'n don'is al mi por manĝ'i, se mi ne ĝust'e ek'kant'is; sed la patr'in'o ne plu long'e pov'is el'ten'i la vid'o'n de mi'a'j turment'o'j; ŝajn'is, ke ŝi'a viv'o for'flu'as en ŝi'a'j silent'a'j larm'o'j; i'a'n printemp'a'n maten'o'n ni trov'is ŝi'n mort'int'a'n. Por kio mi rakont'u al vi pri la jar'o'j de29 mi'a nun komenc'iĝ'int'a sufer'eg'ad'o? Mi est'is dek'unu'jar'a, mi dev'is mastr'um'i, eduk'i la jun'a'j'n ge'frat'o'j'n kaj krom'e lern'i la kant'ad'o'n por la koncert'o'j! Ho, est'is infer'a tortur'o!

En tiu temp'o oft'e iu sinjor'o ven'is al ni, ĉiam kun'port'ant'e al la patr'o sak'o'n plen'a'n de kvin'frank'a'j mon'er'o'j. Mi sen horor'o ne pov'as pens'i pri li. Ĝi est'is grand'a, mal'gras'a vir'o de mez'a aĝ'o; li hav'is mal'grand'a'j'n, palpebr'um'ant'a'j'n griz'a'j'n okul'o'j'n, kiu'j per si'a mal'agrabl'a, pik'a esprim'o diferenc'ig'is li'n de ĉiu'j hom'o'j, kiu'j'n mi iam vid'is. Mi'n precip'e li ŝajn'e kor'favor'is. Kiam li ven'is, li laŭd'is mi'a'n grand'o'n, mi'a'n konven'a'n kondut'o'n, mi'a'n vizaĝ'o'n, mi'a'n kant'ad'o'n. Li mi'n sid'ig'is sur si'a'j genu'o'j, kvankam ne'vol'a horor'o for'puŝ'is mi'n de li; li kis'is mi'n malgraŭ mi'a kri'ad'o, li kontent'e dir'is: 'Ankoraŭ du, tri jar'o'j, tiam vi est'os taŭg'a, Schepperl!' Kaj li kaj mi'a du'on'patr'o ĉe tiu antaŭ'dir'o eksplod'is per sovaĝ'a rid'o. En mi'a dek'kvin'a nask'o'tag'o mi'a du'on'patr'o al mi dir'is: 'Aŭd'u, Schepperl, vi neni'o'n posed'as, vi neni'o est'as, mi neni'o'n don'as al vi, mi neni'o'n postul'as de vi, por mi ankaŭ plen'e sufiĉ'as mi'a'j tri ceter'a'j infan'aĉ'o'j; Christel[18] (mi'a frat'in'o) nun anstataŭ vi far'iĝ'os la mir'infan'o. Kio'n vi posed'as, vi'a'n kant'ad'o'n—mult'e ĝi ne est'as—vi ricev'is de mi, per tio vi per'labor'os vi'a'n viv'ten'o'n. Ceter'e la onkl'o en Parizo pro kompat'o vol'as akcept'i vi'n en si'a'n dom'o'n.'—'La onkl'o en Parizo?', mi mir'eg'ant'e ek'kri'is, ĉar ĝis nun mi ne sci'is pri la ekzist'o de tia onkl'o. Jes, la onkl'o en Parizo, li respond'is, li pov'as al'ven'i jam hodiaŭ aŭ morgaŭ.

Vi pov'as imag'i, kiom mi ĝoj'is! Pas'is tri jar'o'j, sed ankoraŭ hodiaŭ la memor'o pri tiu'j hor'o'j en mi est'as tiel viv'a, kvazaŭ est'is hieraŭ. La feliĉ'o, for'las'i la dom'o'n de mi'a patr'o, la feliĉ'o, hav'i onkl'o'n, kiu mi'n kompat'as,30 la feliĉ'o, ven'i al Parizo, kie mi imag'is la centr'o'n de elegant'ec'o kaj de feliĉ'eg'o,—mi est'is ebri'a de tiom da feliĉ'o; ĉiu'foj'e, kiam pas'is vetur'il'o, mi rigard'is ekster'e'n, ĉu ne ven'as la onkl'o, por kun'pren'i mi'n en si'a'n regn'o'n. Fin'e iu'n vesper'o'n vetur'il'o halt'is antaŭ ni'a dom'o; mi flug'kur'is mal'supr'e'n, mi dis'etend'is mi'a'j'n brak'o'j'n renkont'e'n al mi'a sav'ont'o—kruel'a sen'rev'iĝ'o! Est'is la vir'o kun la kvin'frank'a'j mon'er'o'j.

Mi est'is preskaŭ sen'konsci'a en tiu'j moment'o'j, sed tamen mi neniam forges'os la diabl'a'n ĝoj'o'n fulm'e bril'ant'a'n el li'a'j griz'a'j okul'o'j, kiam li vid'is mi'n alt'e'n kresk'int'a; ankoraŭ nun mi aŭd'is li'a'n grak'a'n voĉ'o'n: 'Nun vi est'as ĝust'a, kolomb'et'o, nun mi vol'as en'konduk'i vi'n en la grand'a'n mond'o'n.' Li kapt'is mi'n per la unu man'o, per la ali'a li ĵet'is mon'sak'o'n sur la tabl'o'n; la sak'o mal'ferm'iĝ'is, bril'a amas'o da arĝent'a'j kaj or'a'j mon'er'o'j rul'iĝ'is ter'e'n; mi'a'j tri pli jun'a'j ge'frat'o'j kaj la patr'o ĝoj'kri'is, sur la plank'o ŝov'iĝ'is tie'n kaj tie'n kaj kolekt'is la mon'er'o'j'n,—ĝi est'is—mi'a aĉet'prez'o!

Jam la sekv'int'a'n tag'o'n ni vojaĝ'is al Parizo. La mal'gras'a vir'o (mi ne kapabl'is, li'n nom'i onkl'o) konstant'e far'is al mi predik'o'n pri tio, kiel bel'a'n rol'o'n mi lud'os en li'a'j salon'o'j. Mi ne pov'is ĝoj'i: angor'o, ne'klar'ig'ebl'a kor'prem'o anstataŭ'is mi'a'n ĝoj'o'n, mi'a'n feliĉ'o'n. Antaŭ grand'a, lum'ig'it'a dom'o la vetur'il'o halt'is: mi est'is en Parizo. Dek ĝis dek'du bel'a'j, ĉarm'eg'a'j knab'in'o'j mal'supr'e'n salt'et'is sur la larĝ'a'j ŝtup'ar'o'j renkont'e'n al ni. Ili kares'e ĉirkaŭ'pren'is kaj kis'is mi'n kaj nom'is mi'n frat'in'o Giuseppa; mi demand'is la mal'gras'ul'o'n: 'Ĉu tio est'as vi'a'j fil'in'o'j, sinjor'o?'—'Oui, ce sont des filles![19]', li rid'ant'e ek'kri'is, kaj la knab'in'o'j kaj la mult'nombr'a serv'ist'ar'o al'iĝ'is per mal'delikat'a, eksplod'a rid'o!

Elegant'a'j vest'o'j, luks'a'j ĉambr'o'j distr'is mi'n. La sekv'int'a'n tag'o'n mi est'is bel'eg'e vest'at'a, oni konduk'is mi'n en la salon'o'n. La dek'du knab'in'o'j, plej elegant'e vest'it'a'j, sid'is ĉe lud'o'tabl'o'j, sur kanap'o'j, ĉe la pian'o. Ili tre viv'e inter'parol'is kun jun'a'j kaj mal'pli jun'a'j sinjor'o'j. Kiam mi en'ir'is, ĉiu'j for'las'is si'a'n lok'o'n, ir'is renkont'e'n al mi kaj mi'n rigard'is. La mastr'o mi'n konduk'is al la pian'o, mi dev'is kant'i; mi ricev'is ĝeneral'a'n aprob'o'n. Oni part'o'pren'ig'is mi'n en la inter'parol'ad'o, mi'a'j mal'kler'a'j, du'on'e ital'a'j esprim'o'j est'is konsider'at'a'j naiv'ec'o; oni admir'is mi'n, mi ankoraŭ hodiaŭ ruĝ'iĝ'as, pens'ant'e, per kia'j vort'o'j oni tio'n dir'is al mi. Tiel kelk'e da tag'o'j pas'is en ĝoj'o kaj plezur'o. Mi viv'is ne embaras'at'e, mi est'us pov'int'a viv'i kontent'e, se mi ne sent'us mi'n plej ne'komfort'e, preskaŭ angor'et'a en tiu dom'o, en tiu societ'o; naiv'e sen'ruz'a mi opini'is, ke tia do est'as la grand'a mond'o kaj oni dev'as akomod'iĝ'i al ĝi'a'j mor'o'j. Sed unu afer'o frap'is mi'n: iu'n vesper'o'n okaz'e preter'ir'ant'e la ŝtup'ar'o'n mi vid'is, ke la sinjor'o'j vizit'ant'a'j ni'n, don'is mon'o'n al la pord'ist'o, ricev'is por ĝi blu'a'j'n aŭ ruĝ'a'j'n kart'o'j'n kaj re'e trans'don'is tia'j'n al serv'ist'o antaŭ la salon'o. Jun'a dand'o, preter'pas'ant'a mi'n, kun kares'em'a'j rigard'o'j montr'is al mi unu el tiu'j ruĝ'a'j kart'o'j; mi ankoraŭ hodiaŭ ne sci'as, kial mi ruĝ'iĝ'is pro tio. Sed aŭskult'u plu'e, kio baldaŭ okaz'is.

Vid'u, kar'a doktor'o, jen mi hav'as mal'grand'a'n, sen'signif'e aspekt'ant'a'n paper'o'n. Al ĝi mi ŝuld'as mi'a'n sav'o'n. Iu'maten'e mi ĝi'n trov'is sub la bulk'o'j de mi'a maten'manĝ'o. Mi ne sci'as, de kiu favor'a man'o ĝi de'ven'is, sed la ĉiel'o rekompenc'u la kor'o'n, kiu mi'n kompat'is. Jen ĝi'a en'hav'o:

Ĝi est'is terur'a lum'o, ĝi minac'is plen'e blind'ig'i mi'n, ĉar preskaŭ tro subit'e ĝi dis'ŝir'is mi'a'n sen'ruz'a'n infan'a'n pens'o'n kaj la iluzi'o'n pri sen'zorg'a, feliĉ'a situaci'o. Kio'n far'i? En mi'a viv'o mi ankoraŭ ne lern'is far'i decid'o'j'n. La vir'o, al kiu aparten'is tiu dom'o, ŝajn'is al mi terur'a sorĉ'ist'o, pov'ant'a leg'i ĉiu'n mi'a'n pens'o'n kaj nepr'e jam nun pri tio inform'it'a, kio'n mi sci'iĝ'is. Kaj tamen mi prefer'is mort'i, ol ankoraŭ unu minut'o'n rest'i tie.—Mi est'is aŭd'int'a knab'in'o'n rekt'e kontraŭ'e de mi'a loĝ'ej'o parol'i ital'e; mi ne kon'is ŝi'n,—sed ĉu mi do kon'is iu'n ali'a'n en tiu gigant'a urb'o? Tiu'j patr'o'land'a'j son'o'j nask'is en mi konfid'o'n, mi vol'is ŝi'n pet'eg'i sur'genu'e, sav'i mi'n.

Est'is la sep'a maten'e: rest'int'e fidel'a al mi'a kamp'ar'a mor'o, mi ĉiam fru'e lev'iĝ'is kaj kutim'is tuj post'e maten'manĝ'i, kaj tio sav'is mi'n. En tiu temp'o ĉiu'j ankoraŭ dorm'is, eĉ grand'a part'o de la serv'ist'ar'o. Nur la pord'ist'o est'is tim'ind'a. Sed ĉu li pov'us pens'i, ke iu for'kur'os el tiu templ'o de l'bel'eg'o? Mi risk'is la afer'o'n; mi kovr'is mi'n per mi'a nigr'a, mal'pomp'a mantel'et'o; mi'a'j genu'o'j ŝancel'iĝ'is, kiam mi preter'ir'is la loĝi'o'n de l'pord'ist'o; li ne rimark'is mi'n; tri paŝ'o'j, kaj mi est'is liber'a.

Dekstr'e trans la strat'o loĝ'is la ital'a knab'in'o. Mi salt'e trans'pas'is la larĝ'a'n strat'o'n; mi frap'is al la pord'o, serv'ist'o mal'ferm'is. Mi demand'is pri la ital'e parol'ant'a signora kun la nigr'a bukl'a kap'o. La serv'ist'o rid'is kaj dir'is, ke mi supoz'ebl'e cel'as la mal'grand'a'n ekscelenc'o'n Seraphina: 'tiu'n sam'a'n, tiu'n sam'a'n', mi respond'is, 'tuj konduk'u mi'n al ŝi'. Li komenc'e ŝajn'is hezit'i, ĉar33 ankoraŭ est'is fru'a tag'o, sed mi'a'j pet'o'j li'n decid'ig'is. Li konduk'is mi'n en la du'a'n etaĝ'o'n, dir'is al mi, ke mi atend'u kaj post'e vok'is ĉambr'ist'in'o'n, por anonc'i mi'n al ŝi'a ekscelenc'o. Mi pens'is, ke la bel'a ital'a knab'in'o est'as de mi'a klas'o; mi hont'is mal'kaŝ'i mi'a'n situaci'o'n al iu pli alt'rang'a, sed oni ne las'is al mi temp'o'n, por pri'pens'i; la ĉambr'ist'in'o aper'is, por konduk'i mi'n al la lit'o de si'a mastr'in'o. Jes, est'is ŝi, est'is la bel'a, jun'a sinjor'in'o, kiu'n mi aŭd'is parol'ant'a ital'e. Mi ĵet'is mi'n ter'e'n antaŭ ŝi kaj pet'eg'is ŝi'n pri ŝi'a protekt'o; mi dev'is rakont'i al ŝi mi'a'n tut'a'n histori'o'n. Ŝajn'e kor'tuŝ'it'a, ŝi promes'is sav'i mi'n. Ŝi ven'ig'is la serv'ist'o'n, kiu supr'e'n'konduk'is mi'n, kaj ordon'is al li nepr'a'n diskret'ec'o'n; post'e ŝi destin'is por mi mal'grand'a'n ĉambr'o'n, kies fenestr'o'j rigard'is al la kort'o, don'is al mi i'o'n por labor'i kaj manĝ'i, kaj tiel mi viv'is kelk'e da tag'o'j en ĝoj'o pri mi'a sav'o, en tim'o pri mi'a est'ont'ec'o.

La dom'o, en kiu mi est'is akcept'it'a, aparten'is al la send'it'o de mal'grand'a german'a kort'eg'o. Ŝi'a ekscelenc'a moŝt'o est'is li'a nev'in'o, nask'it'a ital'in'o, kiu est'is eduk'at'a ĉe li en Parizo. Ŝi est'is kor'bon'a, am'ind'a est'aĵ'o, kies bon'far'o'j'n mi neniam forges'os. Ĉiu'tag'e ŝi ven'is al mi kaj mi'n konsol'is; ŝi dir'is al mi, ke la ŝtat'send'it'o per si'a'j serv'ist'o'j inform'iĝ'is en la dom'o de la malic'a vir'o. Ke oni est'as tre konstern'it'a, sed klopod'as kaŝ'i tio'n. La serv'ist'o'j trans'e sekret'as, ke fraŭl'in'o si'n ĵet'is el fenestr'o de la du'a etaĝ'o en la kanal'o'n de la Seine. Strang'a dispon'o de la providenc'o! Mi'a ĉambr'o est'is angul'a ĉambr'o kaj per la unu flank'o rigard'is al la strat'o, la ali'a abrupt'e mal'supr'e'n'ir'is en kanal'o'n. Mi memor'as, ke en tiu maten'o mi mal'ferm'is fenestr'o'n de la kanal'a flank'o; ver'ŝajn'e ĝi rest'is mal'ferm'it'a, kaj tiel kred'ebl'e oni klar'ig'is al si mi'a'n mal'aper'o'n. Signora34 Seraphina en tiu temp'o est'is re'ven'ont'a Ital'uj'o'n, ŝi bon'vol'is mi'n kun'pren'i. Eĉ ankoraŭ pli ŝi util'is al mi; ŝi instig'is si'a'j'n ge'patr'o'j'n en Piacenza, ke ili akcept'u mi'n en si'a'n dom'o'n kvazaŭ si'a'n infan'o'n; ŝi kultur'ig'is mi'a'n talent'o'n, al ŝi mi dank'as la liber'ec'o'n, la viv'o'n, la art'o'n, ho! ebl'e pli, ol mi sci'as. En Piacenza mi kon'iĝ'is kun orkestr'estr'o Boloni, kiu ceter'e ne est'as ital'o; li ŝajn'is mi'n am'i, sed li tio'n ne dir'is al mi. Baldaŭ post'e mi akcept'is la vok'o'n al ĉi-tie'a teatr'o. Oni mi'n ĉi tie ŝat'is, oni ankaŭ ali'e bon'e'vol'is al mi, mi'a kondut'o kaj mi'a reputaci'o est'is ne'riproĉ'ebl'a'j; ho, en tiu long'a temp'o mi neniam vid'is ĉe mi vir'o'n,—krom—tiu'n bel'a'n kor'lig'o'n mi pov'as sen ruĝ'iĝ'o konfes'i al vi,—krom Boloni, kiu baldaŭ post mi vojaĝ'is ĉi tie'n. Vi nun aŭd'is mi'a'n viv'o'n, dir'u al mi, ĉu mi far'is i'o'n, por merit'i tiel mal'dolĉ'a'n pun'o'n? Ĉu mi tiel terur'e kulp'iĝ'is?"

Vi'i.

Kiam la kant'ist'in'o est'is fin'int'a, la medicin'a konsil'ant'o viv'e kapt'is ŝi'a'n man'o'n. "Mi gratul'as al mi", li dir'is, "ke mi pov'as al'iĝ'i al la mal'mult'a'j bon'ul'o'j, kiu'j'n vi trov'is sur vi'a viv'o'voj'o. Kvankam mi'a'j fort'o'j est'as tro mal'grand'a'j, por pov'i far'i por vi, kio'n far'is la brav'eg'a mal'grand'a ekscelenc'o, tamen mi vol'as klopod'i help'i en la mal'konfuz'ad'o de vi'a kompat'ig'a sort'o; mi vol'as klopod'i, por re'pac'ig'i la flam'iĝ'ul'o'n, vi'a'n amik'o'n. Sed dir'u al mi nur, kiu do est'as la hejm'land'o de sinjor'o Boloni?" "Jen vi demand'as tro", est'is ŝi'a ne'rekt'a respond'o. "Mi sci'as sol'e, ke li laŭ nask'iĝ'o est'as german'o kaj, se mi ne erar'as, pro famili'a'j cirkonstanc'o'j antaŭ kelk'e da jar'o'j for'las'is si'a'n patr'uj'o'n. Li rest'ad'is en Angl'o'land'o kaj Ital'uj'o kaj antaŭ proksim'um'e tri kvar'on'jar'o'j ven'is ĉi tie'n."

"Jen kiel, bon'e; sed kial vi ne jam pli fru'e al li mem dir'is, kio'n vi rakont'as al mi?"

Giuseppa ĉe tiu demand'o ruĝ'iĝ'is; ŝi mal'lev'is la okul'o'j'n kaj respond'is: "Vi est'as mi'a kurac'ist'o, mi'a patr'a amik'o; est'as al mi, kiam mi parol'as kun vi, kvazaŭ mi parol'us kiel infan'o al mi'a patr'o.—Sed ĉu mi do pov'is rakont'i al la jun'a vir'o pri tio? Krom'e mi ja kon'as li'a'n terur'a'n ĵaluz'o'n, li'a'n facil'e ekscit'ebl'a'n suspekt'em'o'n; mi neniam pov'is mi'n dev'ig'i, dir'i al li, el kia'j kapt'il'o'j mi for'sav'is mi'n."

"Mi respekt'as, mi admir'as vi'a'n sent'o'n; vi est'as bon'a infan'in'o; kred'u al mi, tio kares'as la kor'o'n de mal'jun'a vir'o, renkont'i tiel dec'a'j'n sent'o'j'n el la pas'int'a temp'o; ĉar hodiaŭ oni konsider'as bon'ton'o, flank'e'las'i ti'aĵ'o'j'n. Sed vi ankoraŭ ne rakont'is al mi ĉio'n; la vesper'o ĉe la mask'o'bal'o, tiu terur'a nokt'o?"

"Est'as ver'e, mi dev'as rakont'i al vi ankoraŭ plu'e. Ĉiu'foj'e, kiam mi medit'is pri mi'a sav'o, mi laŭd'is la providenc'o'n, ke oni kred'is en tiu dom'o, ke mi mem'mort'ig'is mi'n; ĉar est'is por mi nur tro cert'e, ke tiu terur'a ven'us, por re'pren'i si'a'n viktim'o'n aŭ pere'ig'i ĝi'n, se li eĉ nur iom'et'e suspekt'us mi'n viv'ant'a; ĉar sufiĉ'e mult'e da kvin'frank'a'j mon'er'o'j li kred'ebl'e pag'is por mi. Tial mi ne akcept'is divers'a'j'n ŝat'ind'a'j'n propon'o'j'n por teatr'o'j tiel long'e, kiel mi est'is en Piacenza, tim'ant'e publik'e aktor'i. Sed kiam mi tie est'is proksim'um'e unu jar'o'n kaj du'on'a'n, iu'maten'e Seraphina al'port'is al mi pariz'an gazet'o'n, en kiu est'is anonc'it'a la mort'o de la chevalier de Plant'o[20]."

"Chevalier de Plant'o?" la kurac'ist'o inter'romp'is ŝi'n; "ĉu tio est'is la nom'o de la vir'o for'konduk'int'a vi'n el la dom'o de vi'a du'on'patr'o?"

"Tio est'is li'a nom'o. Mi mult'e ĝoj'is, mi'a last'a tim'o est'is mal'aper'int'a, kaj jam neni'o mi'n mal'help'is, ne plu ĝen'i mi'a'j'n bon'far'ant'o'j'n. Jam kelk'e da semajn'o'j post'e mi ven'is al B. Mi antaŭ'hieraŭ ir'is al la mask'o'bal'o, kaj mi ja vol'as konfes'i al vi, ke mi est'is tre gaj'humor'a. Boloni ne dev'is sci'i, en kiu kostum'o mi aper'os; mi vol'is incit'et'i kaj post'e surpriz'i li'n. Subit'e, dum mi sol'a tra'ir'is la salon'o'n, voĉ'o flustr'is en mi'a'n orel'o'n: 'Schepperl, kiel fart'as vi'a onkl'o?' Mi est'is konstern'eg'it'a; tiu'n nom'o'n mi ne plu aŭd'is, de kiam mi for'sav'is mi'n el la man'o'j de tiu terur'a. Mi'a onkl'o! Mi ja ne hav'is onkl'o'n, kaj nur unu viv'is, kiu antaŭ la publik'o si'n konsider'ig'is mi'a onkl'o, la chevalier de Plant'o. Mi apenaŭ hav'is sufiĉ'e da spirit'ĉe'est'o, por respond'i: 'Vi erar'as, mask'ul'o!' Mi vol'is for'rapid'i, kaŝ'i mi'n en la svarm'ant'a amas'o, sed la mask'ul'o en'brak'ig'is si'n kun mi kaj mi'n re'ten'is: 'Schepperl!' la ne'kon'at'o dir'is, 'mi konsil'as al vi, kviet'e ir'ad'i apud mi; ali'e mi rakont'os al la hom'o'j, en kia societ'o vi pli antaŭ'e rest'ad'is.' Mi est'is plen'e sen'esper'a, far'iĝ'is mal'lum'o en mi'a anim'o, nur unu pens'o est'is fort'a en mi: la tim'o pri mal'honor'o. Kio'n mi kompat'ind'a, sen'help'a knab'in'o pov'is far'i, se tiu hom'o, kiu ajn li est'is, pri mi sci'ig'os tia'j'n afer'o'j'n? La mond'o kred'us al li, kaj Carlo! ho, Carlo ne la last'a mi'n kondamn'us. Mi sen'vol'e sekv'is al la vir'o ĉe mi'a flank'o. Li flustr'is al mi plej terur'a'j'n afer'o'j'n: mi'a'n onkl'o'n, kiel est'is nom'at'a de li la chevalier, mi mal'feliĉ'ig'is, pere'ig'is mi'a'n patr'o'n, mi'a'n famili'o'n. Mi ne plu pov'is el'ten'i tio'n, mi el'ŝir'is mi'n kaj vok'is, ke al'ven'u mi'a fiakr'o. Sed kiam mi rigard'is ĉirkaŭ'e'n sur la ŝtup'ar'o, la terur'a figur'o est'is sekv'int'a mi'n. 'Mi vetur'os kun vi hejm'e'n, Schepperl', kun terur'a rid'o li dir'is; 'mi ankoraŭ dev'as parol'i kun vi kelk'e da vort'o'j.' Mi ĉes'is vid'i kaj37 aŭd'i, mi sent'is, ke mi sen'konsci'iĝ'as; mi re'vek'iĝ'is ne pli fru'e ol en la fiakr'o, la mask'ul'o sid'is apud mi. Mi ekster'iĝ'is el la vetur'il'o, li sekv'is; li tuj re'ek'parol'is; angor'ant'e, ke mi est'os perfid'at'a, mi dir'is al Babette, ke ŝi el'ir'u.

'Kio'n vi vol'as ĉi tie, mizer'ul'o?' mi ek'kri'is furioz'a, ke mi vid'as mi'n tiel ofend'it'a. 'Kio'n mal'bon'a'n vi pov'us dir'i pri mi? Sen mi'a vol'o mi ven'is en tiu'n dom'o'n; mi ĝi'n for'las'is, kiam mi vid'is, kio atend'as mi'n.'

'Schepperl, las'u la ceremoni'o'j'n; ekzist'as nur du voj'o'j vi'n sav'ont'a'j. Aŭ vi tuj pag'os dek'mil frank'o'j'n, ĉu per juvel'o'j, ĉu per or'o, aŭ vi sekv'os mi'n al Parizo; ali'e morgaŭ la tut'a urb'o sci'os pli mult'e pri vi ol vi dezir'us.' Mi est'is ekster mi. 'Kiu rajt'ig'as vi'n, de mi postul'i i'o'n tia'n?' mi ek'kri'is. 'Nu bon'e, dir'u al la urb'o, kio'n vi vol'as; sed tuj for'las'u ĉi tiu'n dom'o'n! Mi al'vok'os la najbar'o'j'n!'

Mi ir'is kelk'e da paŝ'o'j al la fenestr'o, li post'kur'is mi'n kaj kapt'is mi'a'n brak'o'n. 'Kiu mi'n rajt'ig'as?' li dir'is, 'vi'a patr'o, kolomb'et'o, vi'a patr'o'. Diabl'a rid'o son'is el li'a buŝ'o, la bril'o de la kandel'o lum'ig'is par'o'n da griz'a'j, pik'a'j okul'o'j, nur tro kon'at'a'j de mi. En la sam'a moment'o est'is klar'e al mi, kiu antaŭ mi star'as; mi nun sci'is, ke li'a mort'o nur est'is tromp'o el'pens'it'a por ia cel'o; la mal'esper'o hav'ig'is al mi super'natur'a'n fort'o'n, mi kontraŭ'barakt'ant'e liber'ig'is mi'n, mi vol'is for'ŝir'i li'a'n mask'o'n. 'Mi kon'as vi'n, chevalier de Plant'o', mi ek'kri'is, 'sed oni zorg'os, ke vi dev'u don'i al la tribunal'o'j kontent'ig'o'n pri mi.'—'Tiel ni'a'j afer'o'j ankoraŭ ne stat'as, kolomb'et'o', li dir'is, kaj en la sam'a moment'o mi sent'is li'a'n ponard'o'n en mi'a brust'o; mi opini'is, ke mi mort'as—."

La kurac'ist'o frost'o'trem'is; est'is lum'a tag'o, kaj tamen li horor'is, kiel se oni en mal'lum'o parol'as pri fantom'o'j. Li opini'is, ke li vid'as post la kurten'o'j de la lit'o bril'ant'a'j la griz'a'j'n pik'a'j'n okul'o'j'n de tiu monstr'o. "Vi do opini'as", li dir'is post kelk'e da temp'o, "ke la chevalier ankoraŭ viv'as, ke ĝi est'as la sam'a, kiu vol'is mort'ig'i vi'n?"

"Li'a voĉ'o, li'a'j okul'o'j mi'n konvink'is; la tuk'o, kiu'n mi hieraŭ al vi don'is, tio'n ig'is plen'e cert'a por mi. Ĝi est'as mark'it'a per la komenc'liter'o'j de li'a nom'o."

"Kaj ĉu vi don'as al mi plen'pov'o'n, ag'i por vi? Ĉu vi permes'as al mi, ĉio'n de vi dir'it'a'n sci'ig'i eĉ antaŭ la juĝ'ist'o?"

"Ĉio'n, mi ne pov'as elekt'i! Sed, ĉu ne, doktor'o, vi ir'os al Boloni kaj al li dir'os, kio'n mi dir'is al vi? Li ĝi'n kred'os al vi, Seraphina ja est'is ankaŭ de li kon'at'a."

"Kaj ĉu mi ne ankaŭ pov'as ek'sci'i", la medicin'a konsil'ant'o daŭr'ig'is, "la nom'o'n de la ŝtat'send'it'o, en kies dom'o vi kaŝ'is vi'n?"

"Ĉu ver'e?", ĝoj'e emoci'it'e Lang'e ek'kri'is. "Baron'o Martinow? Ĉu li ne est'as ...a ŝtat'ofic'ist'o?"

"Jes, ĉu vi kon'as li'n? Li est'is send'it'o de la ...a kort'eg'o en Parizo kaj post'e en Peterburgo."

"Ho, tiam est'as bon'e, tre bon'e", la medicin'a konsil'ant'o dir'is kaj ĝoj'e inter'frot'is si'a'j'n man'o'j'n. "Mi kon'as li'n, de post hieraŭ li est'as ĉi tie; li vok'ig'is mi'n, li loĝ'as en la hotel'o de Portugal'uj'o."

Larm'o'j bril'is en la okul'o'j de la kant'ist'in'o kaj pi'a'j sent'o'j ŝajn'e emoci'is ŝi'a'n kor'o'n. "Do vir'o", ŝi dir'is, "kiu laŭ mi'a opini'o for'est'is mult'a'j'n cent'o'j'n da mejl'o'j, dev'is ven'i ĉi tie'n, por konfirm'i la ver'ec'o'n de mi'a rakont'o! Ir'u al li; ho, ke ankaŭ Carlo pov'u aŭskult'i, kiam li cert'ig'os al vi, ke mi dir'is la ver'o'n."

"Li pov'os, li akompan'os mi'n, mi zorg'os pri tio Adiaŭ, bon'a infan'in'o; est'u tut'e trankvil'a, vi dev'as ankoraŭ prosper'i sur'ter'e, kaj tre ord'e glut'u la mikstur'o'n, ĉiu'hor'e du plen'kuler'o'j'n!" Tiel la kurac'ist'o parol'is kaj for'ir'is. La kant'ist'in'o dank'is al li per si'a'j afabl'a'j rigard'o'j. Ŝi est'is pli trankvil'a kaj seren'a; ŝajn'is, ke kun si'a sekret'o ŝi for'rul'is grand'a'n ŝarĝ'o'n. Ŝi hav'is pli da fid'o por la est'ont'ec'o, ĉar favor'a sort'o ŝajn'e ek'kompat'is la mal'feliĉ'a'n knab'in'o'n.

VIII.

Baron'o Martinow, al kiu far'i grand'a'n serv'o'n Lang'e pli antaŭ'e foj'e hav'is okaz'o'n, afabl'e akcept'is li'n kaj don'is al li plej sufiĉ'a'j'n inform'o'j'n pri la kant'ist'in'o Bianetti. Li ne nur preskaŭ laŭ'vort'e konfirm'is ŝi'a'n rakont'o'n, li ankaŭ eksplod'is per plej viv'a'j laŭd'o'j pri ŝi'a karakter'o; li eĉ promes'is, ĉie, kie'n li ven'os en la urb'o, parol'i favor'e por ŝi kaj mal'konfirm'i la fam'o'j'n pri ŝi cirkul'ant'a'j'n. Li efektiv'e plen'um'is si'a'n promes'o'n; ĉar precip'e al li'a influ'o kaj al la nobl'a manier'o, en kiu li pren'is la parti'o'n de la ital'in'o, ŝi'a'j amik'o'j al'juĝ'is, ke la publik'a opini'o pri ŝi en mal'mult'a'j tag'o'j, kvazaŭ sorĉ'e, ali'iĝ'is. La medicin'a konsil'ant'o Lang'e si'a'part'e en tiu tag'o, ven'int'e de la send'it'o, supr'e'n'ir'is el la bel'etaĝ'o de la hotel'o de Portugal'uj'o ankoraŭ kelk'e da ŝtup'ar'o'j ĝis la mansard'o'j; oni dir'is, ke en n-ro 54 loĝ'as la orkestr'estr'o. Li halt'is antaŭ la pord'o, por spir'i; ĉar la krut'a'j ŝtup'ar'o'j afekci'is li'n. Strang'a'j son'o'j el tiu pord'o flug'is al li'a orel'o. Ŝajn'e en ĝi est'is hom'o grav'e mal'san'a, ĉar li aŭd'is profund'a'j'n ĝem'ad'o'n kaj plend'spir'ad'o'n, ŝajn'e lev'iĝ'ant'a'j'n el kav'a brust'o. Post'e terur'a'j franc'a'j kaj ital'a'j blasfem'o'j en'miks'iĝ'is, kiel40 se mal'pacienc'o vol'as mal'ŝarĝ'i de la mizer'o la kor'o'n, kaj raŭk'a rid'o de mal'esper'o de'nov'e form'is la trans'ir'o'n al tiu'j profund'a'j ĝem'o'j. La medicin'a konsil'ant'o frost'ek'trem'is. "Jam hieraŭ mi ja rimark'is iom da frenez'o en tiu maestro[21]", li pens'is, "ĉu li ebl'e plen'e frenez'iĝ'is, aŭ ĉu li mal'san'iĝ'is pro dolor'o?" Li jam fleks'is la fingr'o'n por frap'i, kiam li'a rigard'o ankoraŭ unu'foj'e traf'is la numer'o'n de l'pord'o; ĝi est'is 53. Kiel do li pov'is tiom erar'i; preskaŭ li est'us en'ir'int'a al hom'o tut'e fremd'a. Mal'kontent'a pri si mem li plu'e'n ir'is unu pord'o'n; tie est'is 54; tie do efektiv'e son'is tut'e ali'e. Mal'alt'a, bel'a voĉ'o de vir'o kant'is ari'o'n, akompan'at'e de pian'o; la medicin'a konsil'ant'o en'ir'is; est'is tiu jun'a vir'o, kiu'n li vid'is ĉe la kant'ist'in'o.

En la ĉambr'o dis'ĵet'it'e kuŝ'is not'foli'o'j, gitar'o'j, violon'o'j, kord'o'j kaj mult'o, kio'n krom'e muzik'ist'o bezon'as, kaj mez'e inter tiu'j kvazaŭ'ruin'o'j star'is la orkestr'estr'o en vast'a nigr'a negliĝ'o, kun ruĝ'a ĉap'o sur la kap'o kaj rul'pak'et'o de not'o'j en la man'o; la kurac'ist'o post'e konfes'is, ke vid'ant'e tio'n li ek'pens'is pri Marius sur la ruin'o'j de Kartago.

La jun'a vir'o ŝajn'e de hieraŭ li'n memor'is kaj preskaŭ mal'seren'e akcept'is li'n; tamen li est'is tiel ĝentil'a, ke per unu ek'puŝ'o li de seĝ'o ter'e'n ĵet'is kolon'o'n da not'foli'o'j, por propon'i al si'a vizit'ant'o sid'lok'o'n; li mem per long'a'j paŝ'o'j marŝ'ad'is tra la ĉambr'o, kaj li'a flirt'ant'a negliĝ'o lert'e for'pren'is la polv'o'n de la tabl'o'j kaj libr'o'j.

Li ne las'is ek'parol'i la medicin'a'n konsil'ant'o'n, li super'kri'is li'n. "Vi ven'as de ŝi?", li ek'kri'is. "Ĉu vi'a'j griz'a'j har'o'j ne hont'as, ke vi far'iĝ'as la per'ist'aĉ'o de tia sen'hont'ul'in'o? Mi neni'o'n plu vol'as aŭd'i; mi en'tomb'ig'is mi'a'n feliĉ'o'n, vi vid'as mi'n funebr'ant'a mi'a'n feliĉ'eg'o'n; mi sur'hav'as mi'a'n nigr'a'n negliĝ'o'n kaj tio sol'a, se vi 41 est'as iom'et'e spert'a pri psikologi'o, dev'us est'i por vi sign'o, ke, koncern'e mi'n, mi konsider'as tiu'n person'o'n mort'int'a. Ho, Giuseppa, Giuseppa!"

"Sed, kar'a sinjor'o orkestr'estr'o", la kurac'ist'o inter'romp'is li'n, "brid'u vi'a'n sent'o'n, antaŭ ol—"

"Sent'o'n? Kio'n vi sci'as pri sent'o? Aŭskult'u, se vi parol'as pri sent'o; mi vol'as prov'i, ĉu vi hav'as son'o'sent'o'n, mal'jun'ul'o! Vid'u, tio est'as la vir'in'o", li daŭr'ig'is, abrupt'e mal'ferm'ant'e la fortepian'o'n kaj lud'ant'e tio'n kaj tio'n, kio ceter'e al la kurac'ist'o, ne tre spert'a pri muzik'o, ŝajn'is kiel ali'a muzik'o, "ĉu vi aŭd'as tio'n mol'a'n, dolĉ'e sopir'a'n, kares'e al'prem'iĝ'a'n? Sed ĉu vi ne rimark'as en tiu'j pas'aĵ'o'j la ne'fid'ind'a'n, mal'fund'a'n, sen'karakter'a'n est'ec'o'n de tiu'j kre'it'aĵ'o'j? Sed aŭd'u plu'e", li dir'is kun laŭt'ig'it'a voĉ'o kaj kun bril'a okul'o, re'en'sku'ant'e la manik'o'j'n de la funebr'a negliĝ'o, "kie vir'o'j ag'as, est'as fort'o kaj ver'o; tie neni'o ne'pur'a pov'as prosper'i, ĝi est'as sankt'a'j di'a'j son'o'j!" Li kun grand'a fort'o bat'is sur la klav'o'j'n, sed al la kurac'ist'o re'e ŝajn'is, ke tio est'as nur tut'e ordinar'a muzik'o.

"Jen vi hav'as strang'a'n karakteriz'o'n pri la hom'o'j", li dir'is; "ĉar ni jam al'ven'is ĉe tio, ĉu mi pov'as pet'i vi'n, estim'at'a, ke vi iom pian'e prezent'u al mi medicin'a'n konsil'ant'o'n?"

La muzik'ist'o mal'ŝat'e rigard'is li'n. "Kiel vi do pov'as difekt'i la harmoni'o'n per mal'bon'a, akr'e'pep'a cis, hom'et'aĉ'o, kiam mi'a'j klav'o'j son'ig'as la bel'eg'a'n, radi'ant'a'n akord'um'o'n!"

La respond'o de la doktor'o est'is inter'romp'at'a per frap'ad'o ĉe la pord'o; mal'grand'a, kresk'o'kripl'a figur'o en'ir'is, riverenc'is kaj dir'is: "La mal'san'a sinjor'o en n-ro 53 plej ĝentil'e pet'ig'as sinjor'o'n la orkestr'estr'o'n,42 ne tiom terur'e bru'i kaj tumult'i, tial, ke li'a korp'a aranĝ'o est'as tre mal'fort'a kaj li'a mort'o proksim'a."

"Mi pet'as, sci'ig'i al la sinjor'o mi'a'n plej humil'a'n respekt'o'n", la jun'a vir'o respond'is, "kaj ke koncern'e mi'n li pov'as for'vojaĝ'i el la mond'o, kiam li dezir'as. Sufiĉ'e ja en ĉiu nokt'o mi'n terur'as li'a'j lament'ad'o kaj ĝem'ad'o kaj la plej terur'ant'a por mi est'as li'a'j mal'pi'a'j blasfem'o'j kaj li'a frenez'a rid'ad'o. Ĉu ebl'e la franc'o opini'as, ke li est'as sol'a en la hotel'o de Portugal'uj'o? Se li ĝen'as mi'n, mi ĝen'as li'n re'pag'e!"

"Sed, pardon'u, vi'a sinjor'a moŝt'o", la kresk'o'kripl'a hom'o dir'is, "li ne plu long'e viv'os, ĉu vi ne bon'vol'us dum li'a'j last'a'j moment'o'j—"

"Ĉu li est'as tiom mal'san'a, la sinjor'o?", kompat'em'e la medicin'a konsil'ant'o dir'is. "Kio est'as li'a mal'san'o? Kiu li'n kurac'as? Kiu li est'as?"

"Kiu li est'as, mi preciz'e ne sci'as; mi est'as la dung'o'lake'o; mi pens'as, ke li nom'as si'n Lorier kaj est'as el Franc'land'o; antaŭ'hieraŭ li ankoraŭ bon'e fart'is, sed est'is iom melankoli'a, ĉar li tut'e ne el'ir'is, ankaŭ ne dezir'is rigard'i la rimark'ind'aĵ'o'j'n de tiu ĉi urb'o; sed en la ali'a maten'o mi li'n trov'is en la lit'o grav'e mal'san'a'n; ŝajn'as, ke en la nokt'o li'n traf'is apopleksi'o. Sed li por neni'o en la mond'o vol'as kurac'ist'o'n. Li terur'e blasfem'is, kiam mi demand'is, ĉu mi al'konduk'u iu'n. Li mem fleg'as kaj bandaĝ'as si'n; mi opini'as, ke li hav'as ankaŭ mal'nov'a'n paf'vund'o'n el la milit'o kaj ke tiu nun re'e mal'ferm'iĝ'is."

En tiu moment'o oni aŭd'is la mal'san'ul'o'n apud'e ek'kri'ant'a kun raŭk'a voĉ'o kaj el'ig'ant'a kelk'e da blasfem'o'j. La dung'o'lake'o tri'foj'e far'is la sign'o'n de la kruc'o kaj flug'kur'is trans'e'n.

La kurac'ist'o ankoraŭ unu foj'o'n prov'is, ĉu li'a'j parol'o'j ne est'os akcept'at'a'j de la obstin'a am'ant'o, kaj efektiv'e tiu'n foj'o'n ŝajn'e sukces'is. Li ten'is en la man'o partitur'o'n, el kiu li du'on'laŭt'e kant'et'is al si; la kurac'ist'o uz'is tiu'n pli kviet'a'n stat'o'n de l'anim'o kaj komenc'is rakont'i al li la viv'o'n de la kant'ist'in'o. En la komenc'o la orkestr'estr'o ŝajn'e ne atent'is pri tio; li fervor'e leg'is en si'a partitur'o kaj kondut'is, kvazaŭ krom li neni'u est'us en la ĉambr'o; sed iom post iom li pli atent'is, li ĉes'is kant'i; baldaŭ li'a rigard'o lev'iĝ'is de la partitur'o kaj pas'is ard'e trans la vizaĝ'o'n de la kurac'ist'o; post'e li mal'lev'is la not'kajer'o'n kaj firm'e rigard'is la rakont'ant'o'n; li'a interes'o ŝajn'e pli kaj pli kresk'is, li'a'j okul'o'j bril'is, li pli'proksim'iĝ'is, li kapt'is la brak'o'n de la medicin'ist'o, kaj kiam tiu fin'is si'a'n rakont'o'n, li tre emoci'it'e salt'e lev'iĝ'is kaj kur'is tie'n kaj re'e'n en la ĉambr'o. "Jes", li ek'kri'is, "est'as ver'o en tio, ŝajn'o de ver'ec'o, ver'ŝajn'ec'o; est'as ebl'e, pov'as est'i, ke simil'e okaz'is; diabl'o! ĉu ĝi ne ankaŭ pov'us est'i mensog'o?"

"Tio'n, mi opini'as, en vi'a ŝat'at'a art'o oni nom'as mal'kresĉend'e, sinjor'o orkestr'estr'o; sed kial do ĉe tiu afer'o mal'supr'e'n'ir'i de ver'o ĝis mensog'o? Se mi nun prezent'us garanti'ant'o'n pri la ver'ec'o? Maestro[21], nu, tiam?"

Boloni medit'ant'e halt'is antaŭ li: "Ha! Kiu pov'us far'i tio'n, medicin'a konsil'ant'o! Per or'o mi vol'us en'kadr'ig'i vi'n; jam tiu pens'o merit'as grand'a'n kaj reĝ'a'n rekompenc'o'n. Jes! Kiu pov'us al mi garanti'i!—Ĉio est'as tiel mal'lum'a—konfuz'a'j labirint'o'j—neni'a el'ir'o—neni'a gvid'a stel'o."

"Ŝat'at'a amik'o", la kurac'ist'o inter'romp'is li'n, "jen mi kapt'as vi'n ĉe reminiscenco[22] el la Rab'ist'o'j de Schiller, kiel konstat'ebl'e en la poŝ'el'don'o de Cotta sur44 paĝ'o 175[23], se mi ne erar'as. Tamen mi sci'as tia'n garanti'ant'o'n, tia'n gvid'a'n stel'o'n!"

"Ha! kiu don'us al mi tia'n!", la ali'a ek'kri'is. "Li est'u mi'a amik'o, mi'a anĝel'o, mi'a Di'o,—mi vol'as ador'i li'n!"

"Kvankam en la cit'it'a lok'o la parol'o est'as pri glav'o, per kiu oni vol'as far'i al la viper'a gent'o brul'a'n vund'o'n, mi tamen vol'as konvink'i vi'n. Tiu ŝtat'send'it'o, kiu akcept'is la kompat'ind'a'n Giuseppa en si'a dom'o, hazard'e loĝ'as en ĉi tiu dom'o en n-ro 6; se vi bon'vol'us sur'met'i frak'o'n kaj kol'tuk'o'n, mi konduk'os vi'n al li; li promes'is al mi, ke li vi'n konvink'os!"

La jun'a vir'o kor'tuŝ'it'e prem'is la man'o'n de la kurac'ist'o, sed eĉ nun li ne pov'is kaŝ'i i'a'n sublim'a'n patos'o'n: "Vi est'is mi'a bon'a geni'o", li dir'is: "kiom da dank'o mi ŝuld'as al vi por tiu konsil'o; mi nur rapid'e sur'met'os mi'a'n frak'o'n kaj tuj sekv'os vi'n al la send'it'o."

IX.

La re'pac'iĝ'o kun la am'ant'o ŝajn'e preskaŭ ankoraŭ pli efik'is, por san'ig'i la kant'ist'in'o'n, ol la plej lert'e kun'met'it'a'j tizan'o'j de ŝi'a kurac'ist'o. Ŝi'a fart'o en la sekv'int'a'j tag'o'j vid'ebl'e pli'bon'iĝ'is, kaj baldaŭ ŝi est'is tiom re'san'ig'it'a, ke ŝi pov'is ekster la lit'o akcept'i la vizit'o'j'n de si'a'j kun'sent'em'a'j amik'o'j. La ŝanĝ'iĝ'o'n de ŝi'a fart'o supoz'ebl'e est'is ĝis'atend'int'a la polic'a direktor'o, por plu'e esplor'i la afer'o'n. Li est'is vir'o vid'ant'a ĉio'n kaj zorg'ant'a pri ĉio, kaj la fam'o pri li dir'is, ke ne facil'e iu si'n for'sav'is, kiu'n li ek'cel'is, eĉ se li for'est'us cent'kelk'e da mejl'o'j. La medicin'a konsil'ant'o sci'ig'is al li la histori'o'n de la kant'ist'in'o; post'e li ankoraŭ plu'e inter'konsil'iĝ'is kun baron'o Martinow kaj45 ek'sci'is kelk'a'j'n afer'o'j'n, kiu'j ŝajn'is al li tre interes'a'j. La ŝtat'send'it'o antaŭ ne'long'e konfes'is al li, ke li uz'is la afer'o'n pri la jun'a Bianetti kiel okaz'o'n, por raport'i al la estr'ar'o pri la krim'a viv'ad'o de la chevalier de Plant'o. Li ne preter'las'is prezent'i en ĝust'a lum'o precip'e la cirkonstanc'o'n, ke tiu kompat'ind'a infan'o ver'dir'e est'is vend'at'a. Tiu mal'bon'fam'a dom'o baldaŭ post'e est'is mal'establ'at'a de la polic'o, kaj la baron'o tio'n ŝajn'e al'juĝ'is ĉef'e al si'a'j klopod'o'j pri la afer'o. Ankaŭ li aŭd'is pri la mort'o de la chevalier, sed opini'is sam'e kiel la polic'a direktor'o, ke tio est'as nur artifik'o, por ke li pov'u des pli sen'danĝer'e daŭr'ig'i si'a'n meti'o'n; ĉar ambaŭ ne dub'is, ke la prov'o mort'ig'i la kant'ist'in'o'n, pov'as est'i far'it'a nur de tiu terur'a hom'o. Sed kiel mal'facil'e est'is, sekv'i la post'sign'ar'o'n de tiu mort'ig'ist'o! El la fremd'ul'o'j tiam rest'ad'int'a'j en B. laŭ la cert'ig'o de la direktor'o ĉiu'j est'is ne'suspekt'ind'a'j; nur du cirkonstanc'o'j pov'is konduk'i al ia rezult'aĵ'o: La naz'tuk'o trov'it'a en la ĉambr'o de Bianetti pov'is ebl'ig'i la mal'kovr'o'n, se ie oni vid'is simil'a'n; tial plej preciz'a pri'skrib'o de ĝi est'is en la man'o'j de ĉiu'j kudr'ist'in'o'j kaj lav'ist'in'o'j, kiu'j en B. kutim'is zorg'i pri la tol'aĵ'o de la fremd'ul'o'j. Plu'e la direktor'o opini'is supoz'ebl'a pro psikologi'a'j kaŭz'o'j, ke du'a atenc'o kontraŭ la viv'o de la kant'ist'in'o sekv'os, nom'e en la kaz'o, ke la mort'ig'ist'o ankoraŭ rest'ad'as proksim'e.

Pro tio la polic'a direktor'o, tuj kiam la kant'ist'in'o re'akir'is si'a'j'n fort'o'j'n, akompan'is doktor'o'n Lang'e ĉiu'foj'e, kiam li vizit'is ŝi'n; tie oni pri'parol'is kelk'a'j'n aranĝ'o'j'n, kelk'a'j ŝajn'is bon'a'j, sed ne facil'e efektiv'ig'ebl'a'j, kelk'a'j est'is tuj mal'akcept'at'a'j. Giuseppa mem fin'e ek'hav'is pens'o'n, kiu al la du vir'o'j ŝajn'is tre taŭg'a. "La doktor'o", ŝi dir'is, "permes'is al mi, re'e el'ir'i; se li permes'as, ĉe la last'a mask'o'bal'o de la karnaval'o mi unu'e re'aper'us46 inter la hom'o'j; est'as por mi al'log'e, tie montr'i mi'n la unu'a'n foj'o'n, tie komenc'iĝ'is mi'a mal'feliĉ'o. Se ni zorg'os, ke tio far'iĝ'u sufiĉ'e kon'at'a en B., kaj se la chevalier ankoraŭ est'as ĉi tie, mi est'as firm'eg'e konvink'it'a, ke sub ia mask'o li si'n re'e al'ŝov'os al mi. Li si'n ja gard'os parol'i, li per neni'o perfid'os si'n, sed si'a'j'n atenc'o'j'n kontraŭ mi'a viv'o li ne ĉes'ig'os, kaj mi pretend'as, ke mi pov'as re'kon'i li'n inter mil ali'a'j. Li'a grand'o, li'a figur'o, kaj antaŭ ĉio li'a'j okul'o'j li'n re'kon'ig'os al mi. Kio'n vi opini'as, sinjor'o'j?"

La projekt'o ŝajn'is tre taŭg'a. "Mi vol'us vet'i", la direktor'o dir'is, "ke sci'iĝ'int'e vi'a'n ven'o'n li ne rest'os for de la bal'o, eĉ nur por vid'i la objekt'o'n de si'a venĝ'o kaj don'i nov'a'n nutr'aĵ'o'n al si'a furioz'o. Ceter'e mi pens'as, ke vi ne met'u mask'o'n antaŭ vi'a'n vizaĝ'o'n, li tiam des pli facil'e re'kon'os vi'n, des pli facil'e proksim'iĝ'os al vi kaj en'kapt'iĝ'os; mi met'os kelk'e da fortik'ul'o'j en domen'o'j'n kaj ili'n don'os al vi kiel eskort'o'n; tuj, kiam vi far'is sign'o'n, la ruz'ul'o est'os kapt'it'a."

Babette, la ĉambr'ist'in'o de la kant'ist'in'o dum tiu inter'parol'o est'is al- kaj re'ir'int'a; ŝi est'is aŭd'int'a, ke ŝi'a mastr'in'o decid'is, el'trov'i la mort'ig'ist'o'n aŭ li'a'j'n help'ant'o'j'n, ŝi eĉ opini'is, ke ŝi ŝuld'as al si mem, laŭ pov'o kun'help'i por tiu mal'kovr'o. Tial ŝi ŝtel'atend'is la direktor'o'n, kuraĝ'iĝ'is kaj dir'is, ke ŝi jam antaŭ ne'long'e atent'ig'is la doktor'o'n pri cirkonstanc'o, kiu pov'us konduk'i al mal'kovr'o, sed ke li ŝajn'e neniel atent'as pri tio.

"Neni'a cirkonstanc'o ĉe tia'j okaz'aĵ'o'j est'as tro mal'grav'a, kar'ul'in'et'o mi'a", la polic'ul'o respond'is; "se vi sci'as i'o'n—"

"Mi preskaŭ opini'as, ke signora est'as tro diskret'a kaj iom hezit'as parol'i; kiam ŝi ricev'is la pik'o'n kaj sven'is en mi'a'j brak'o'j, ŝi'a last'a ĝem'et'o est'is—Bolnau."

"Ĉu ver'e?", la direktor'o iom koler'e kri'is, "kaj pri tio oni ĝis nun silent'is al mi? Pri tiel grav'a cirkonstanc'o; ĉu vi do aŭd'is ĝust'e, ĉu Bolnau?"

"Per mi'a honor'o", la knab'in'o dir'is kaj konfirm'e met'is la man'o'n al la kor'o. "Bolnau, ŝi dir'is kaj tiel dolor'e, ke mi ne pens'as ali'e, ol ke tio est'as la nom'o de la atenc'int'o; sed, mi pet'as, ne perfid'u mi'n!"

La direktor'o hav'is la princip'o'n, ke neni'u hom'o, kiel ajn honest'e li aspekt'as, est'as tro bon'a por krim'o. La komerc'a konsil'ant'o Bolnau, kaj ali'a'n li ne sci'is en tiu urb'o, ja est'is kon'at'a de li kiel bon'ord'a vir'o, sed—ĉu ne ekzist'is ekzempl'o'j, ke ĝust'e tia'j hom'o'j, kiu'j antaŭ la publik'o ŝajn'as ne'riproĉ'ebl'a'j, plej klopod'ig'as la juĝ'ist'ar'o'n? Ĉu li ne pov'is ag'i konsent'e kun tiu chevalier de Plant'o? Tiel medit'ant'e li ir'is si'a'n voj'o'n kaj proksim'iĝ'is al la Larĝ'a strat'o; li ek'memor'is, ke en tiu temp'o la komerc'a konsil'ant'o kutim'as promen'i tie, kaj decid'is, iom sond'i li'n. Efektiv'e, jen li al'ven'is sur la strat'o; li salut'is dekstr'e'n, li salut'is mal'dekstr'e'n, li ĉiu'moment'e parol'is kun kon'at'o, li rid'et'is al si ir'ant'e plu'e'n kaj ŝajn'is gaj'a kaj bon'humor'a. Li est'is proksim'um'e ankoraŭ kvin'dek paŝ'o'j'n for de la direktor'o, kiam li ek'vid'is tiu'n; li pal'iĝ'is, turn'is si'n kaj vol'is en'ir'i flank'a'n strat'o'n. "Suspekt'ig'a, tre suspekt'ig'a cirkonstanc'o!", la direktor'o pens'is, post'kur'is li'n, kri'is li'a'n nom'o'n kaj ig'is li'n halt'i. La komerc'a konsil'ant'o hav'is kompat'ig'a'n vid'iĝ'o'n, per kav'a'j son'o'j li el'ig'is: "Bo'n jour, bo'n jour!"[24]; li ŝajn'e vol'is rid'et'i, sed la okul'o'j plen'iĝ'is per larm'o'j, kaj li'a vizaĝ'o konvulsi'e ŝanĝ'iĝ'is; li'a'j genu'o'j trem'is, li'a'j dent'o'j aŭd'ebl'e klak'is.

"Ej, ej, vi nun tre mal'oft'e montr'as vi'n. Jam de kelk'e da tag'o'j mi ne vid'is vi'n preter'ir'ant'a mi'a'n fenestr'o'n; vi ŝajn'e ne tut'e bon'e fart'as?", la direktor'o48 kun pik'a rigard'o al'don'is. "Vi est'as tiel pal'a, ĉu vi est'as mal'san'a?"

"Ne—ĝi est'as nur mal'grand'a frost'o'trem'o—mi efektiv'e dum kelk'e da tag'o'j est'is mal'san'et'a, sed dank' al Di'o mi nun pli bon'e fart'as."

"Ĉu ver'e? Vi est'is mal'san'et'a?", la ali'a plu'e demand'is. "Tio'n mi apenaŭ pens'is; mi opini'is, ke ankoraŭ antaŭ kelk'e da tag'o'j ĉe la mask'o'bal'o mi vid'is vi'n tre vigl'a."

"Jes, est'as ver'e; sed tuj en la sekv'int'a tag'o mi dev'is en'lit'iĝ'i; re'ven'is mi'a'j atak'o'j, sed nun mi est'as tut'e re'san'iĝ'int'a."

"Nu, tiam vi ne preter'las'os, vizit'i la sekv'ont'a'n mask'o'bal'o'n; ĝi est'as la last'a kaj oni'dir'e far'iĝ'os tre bril'a; mi esper'as, ke mi vid'os vi'n tie; inter'temp'e adiaŭ, sinjor'o komerc'a konsil'ant'o!"

"Mi ne preter'las'os ven'i!", la komerc'a konsil'ant'o Bolnau kun mizer'a'j mien'o'j kri'is post li. "Li hav'as suspekt'o'n!", li dir'is al si. "Li sci'as pri la vort'o de la kant'ist'in'o. Oni'dir'e ŝi ja re'san'iĝ'is; sed ĉu la suspekt'o ne pov'as dis'kresk'i en la kor'o de tiu polic'an'o? Ĉu li ne pov'as pro suspekt'o observ'ig'i mi'n? La sekret'a polic'o persekut'os mi'n; ĉiu'paŝ'e mi vid'os ruz'a'j'n fremd'a'j'n vizaĝ'o'j'n. Mi neni'o'n plu pov'os dir'i, tuj ĝi est'os raport'at'a, signif'klar'ig'at'a; mi far'iĝ'os, ho Di'o en la ĉiel'o, mi far'iĝ'os mal'kviet'a, danĝer'a individu'o; kaj tamen mi viv'is pac'e kaj sen'malic'e kiel Vilhelm'o Tell en la kvar'a akt'o!"

Tiel la mal'feliĉ'a Bolnau parol'is al si mem; li'a angor'o kresk'is, kiam li pens'is pri la suspekt'ig'a demand'o koncern'e la sekv'ont'a'n mask'o'bal'o'n. "Li cert'e opini'as,49 ke mi ne kuraĝ'os proksim'iĝ'i al la kant'ist'in'o, pro mal'pur'a konscienc'o; sed mi dev'as ir'i tie'n, mi dev'as for'ig'i li'a'n suspekt'o'n! Kaj tamen—ĉu proksim'e de ŝi ne atak'os mi'n trem'ad'o, ĝust'e ĉar li pov'as pens'i, ke mi trem'os pro riproĉ'o'j de l'konscienc'o kaj pro tim'o?" Li turment'is si'n per tiu'j imag'o'j, ili dum tut'a'j tag'o'j okup'is li'n; li re'memor'is, ke fam'a aŭtor'o pruv'is en special'a publik'aĵ'o, ke oni pov'as tim'i la tim'o'n, kaj ĝust'e tio ŝajn'is al li okaz'i pri li mem. Sed li sent'is, ke li dev'as kuraĝ'iĝ'i kaj ir'i renkont'e al la danĝer'o. Li al'port'ig'is de la mask'o'prunt'ist'o la luks'a'n vest'o'n de la paŝa'o de Janina; li ĉiu'tag'e sur'met'is ĝi'n kaj si'n ekzerc'is antaŭ grand'a spegul'o, tut'e egal'pez'e el'rigard'i el si'a mask'o. El si'a negliĝ'o li far'is pup'o'n kaj sid'ig'is ĝi'n sur seĝ'o; ĝi prezent'is kant'ist'in'o'n Bianetti: li kiel paŝa'o ĉirkaŭ'ir'is ŝi'n, al'proksim'iĝ'is kaj dir'is: "Mi sen'lim'e ĝoj'as, ke mi vid'as vi'n tiel laŭ'dezir'e bon'fart'a." En la tri'a tag'o li jam pov'is tut'e sen trem'o recit'i si'a'n lecion'o'n, tial li task'ig'is al si i'o'n pli mal'facil'a'n. Li vol'is est'i tre ĝentil'a kaj egal'pez'a kaj propon'i al ŝi teler'o'n kun bombon'o'j kaj punĉ'o. Li ekzerc'is si'n per glas'o da akv'o, kiu'n li met'is sur teler'o'n. En la komenc'o ĝi terur'e tint'is en li'a man'o; sed ankaŭ tiu'n mal'fort'ec'o'n li venk'is, li eĉ prov'is sufiĉ'e gaj'e dir'i ĉe tio: "Estim'at'a, ĉu vi ne dezir'as iom da punĉ'o kaj kelk'e da bombon'o'j?" Li bon'eg'e sukces'is; neni'a mort'em'ul'o li'n vid'os trem'ant'a, li pens'is. Al'i, la paŝa'o de Janina, sent'is en si kuraĝ'o'n, malgraŭ si'a tim'o, vizit'i la mask'o'bal'o'n.

La medicin'a konsil'ant'o Lang'e ne ced'is al iu ali'a la rajt'o'n, por la unu'a foj'o la re'san'iĝ'int'in'o'n re'e konduk'i inter la hom'o'j'n. Ŝi volont'e konsent'is; ĉar per si'a fidel'a fleg'ad'o, per la patr'a zorg'em'o, kun kiu li klopod'is pri ŝi, li ja akir'is la rajt'o'n pri ŝi'a plej ard'a dank'ec'o.50 Do li ven'is kun ŝi al la bal'fest'o kaj ŝajn'e ne mal'mult'e vant'iĝ'is pri si'a lok'o flank'e de la bel'a, interes'a knab'in'o. La loĝ'ant'o'j de B. est'as strang'a'j hom'o'j. En la unu'a'j tag'o'j oni mal'bon'e parol'is pri la kant'ist'in'o, de la plej elegant'a'j salon'o'j ĝis en la bier'ej'aĉ'o'j; sed kiam grav'a'j vir'o'j protekt'is ŝi'n, kiam respekt'at'a'j sinjor'in'o'j ŝi'n publik'e defend'is, oni akomod'iĝ'is al la cirkonstanc'o'j, kaj la B...an'o'j kor'tuŝ'it'e de la sort'o de l'kompat'ind'a infan'in'o vag'ad'is en la strat'o'j kaj preskaŭ mort'is pro rav'it'ec'o, ke ŝi re'san'iĝ'is. Kiam ŝi en'ir'is en la ĉambr'eg'o'n, ĉiu'j ŝajn'e atend'is nur ŝi'n, kiel la reĝ'in'o'n de l'fest'o; oni aklam'is ŝi'n kaj ĝoj'bru'is, oni klak'frap'is la man'o'j'n kaj kri'is "brav'e!", kvazaŭ ĵus prosper'is al ŝi plej mal'facil'a'j voĉ'rul'ad'o'j. Ankaŭ la medicin'a konsil'ant'o ricev'is si'a'n part'o'n de la aklam'o: "Vid'u, jen li", ili kri'is, "jen lert'a vir'o, tiu sav'is ŝi'n."

La kant'ist'in'o est'is ĝoj'e emoci'it'a de tiu aklam'o de l'hom'amas'o; afekci'it'e de la murmur'ad'o de l'gratul'ant'o'j ŝi eĉ preskaŭ forges'is, ke ankoraŭ pli serioz'a cel'o ŝi'n konduk'is en tiu'n ĉambr'eg'o'n; sed la kvar fortik'a'j domen'ul'o'j proksim'e post ŝi sekv'ant'a'j kaj la demand'o'j de la kurac'ist'o, ĉu ŝi ankoraŭ ne ek'vid'is la griz'a'j'n okul'o'j'n de la chevalier, re'e kaj re'e memor'ig'is ŝi'n pri ŝi'a intenc'o. Ŝi mem kaj la kurac'ist'o ne est'is preter'vid'int'a'j, ke long'a, mal'gras'a turk'o (en B. oni nom'is li'a'n kostum'o'n paŝa'o Al'i), konstant'e prem'puŝ'as si'n proksim'e'n al ŝi; kaj kiom ajn da foj'o'j la amas'a mov'iĝ'o de la mask'ul'o'j for'ŝir'is li'n, ĉiam li de'nov'e est'is ĉe ili'a flank'o. La kant'ist'in'o puŝ'et'is la kurac'ist'o'n kaj montr'is per la okul'o'j al la paŝa'o. Li respond'is ŝi'a'n okul'sign'o'n kaj dir'is: "Mi jam antaŭ long'e rimark'is li'n." La paŝa'o proksim'iĝ'is per ne'firm'a'j paŝ'o'j; la kant'ist'in'o pli fort'e kroĉ'iĝ'is al la brak'o de Lang'e; li nun est'is tut'e proksim'e—rigid'a'j,51 griz'a'j okul'o'j el'rigard'is el la mask'o kaj kav'a voĉ'o dir'is al ŝi: "Mi sen'lim'e ĝoj'as, ke mi vid'as vi'n tiel laŭ'dezir'e bon'fart'a." La kant'ist'in'o tim'ig'it'e de'turn'is si'n kaj ŝajn'e sku'et'iĝ'is; ankaŭ la mask'ul'o ĉe tiu vid'o trem'ant'e for'turn'is si'n kaj mal'aper'is en la hom'amas'o. "Ĉu tio est'as li?", la medicin'a konsil'ant'o ek'kri'is. "Ek'reg'u vi'n, nun est'as neces'e, ag'i trankvil'e kaj ĉiel'zorg'e; ĉu vi opini'as, ke est'as li?" "Ankoraŭ mi tio'n ne cert'e sci'as", ŝi respond'is, "sed mi opini'as, ke mi re'kon'as li'a'j'n okul'o'j'n."

La medicin'a konsil'ant'o ordon'is al la kvar domen'ul'o'j, ke ili streĉ'e atent'u tiu'n paŝa'o'n, kaj kun la sinjor'in'o ir'is plu'e'n. Sed apenaŭ li far'is kelk'e da paŝ'o'j tra la ĉambr'eg'o, kiam re'aper'is la turk'o; sed li rest'is mal'pli proksim'e, kvazaŭ observ'ant'e la kant'ist'in'o'n.

La kurac'ist'o kun si'a akompan'ant'in'o al'ir'is al bufed'o por recept'i al ŝi post la sent'it'a terur'o tas'o'n da te'o; li rigard'is ĉirkaŭ'e'n—ankaŭ ĉi tie la turk'o re'e est'is, kaj jen, nun li hav'is sur teler'et'o glas'o'n da punĉ'o kaj kelk'e da bombon'o'j; li proksim'iĝ'as al la kant'ist'in'o, li'a'j okul'o'j bril'as, la glas'o kun strang'a'j son'o'j salt'et'as kaj tint'as sur la trem'ant'a teler'o; li est'as flank'e de ŝi, li prezent'as al ŝi la teler'o'n kaj dir'as: "Estim'at'a, ĉu vi ne dezir'as iom da punĉ'o kaj kelk'e da bombon'o'j?" La kant'ist'in'o rigid'e rigard'is li'n, ŝi pal'iĝ'is, re'puŝ'is la teler'o'n kaj ek'kri'is: "Ha, la terur'a! Est'as li, est'as li, li vol'as venen'i mi'n!"

La paŝa'o de Janina star'is mut'a kaj sen mov'o, li ŝajn'e for'las'is ĉi'a'n pens'o'n pri defend'o; sen'vol'e li las'is si'n for'konduk'i de la kvar fortik'a'j domen'ul'o'j.

Preskaŭ en la sam'a moment'o la nigr'a mantel'o de la kurac'ist'o est'is fort'e ek'tir'at'a. Li rigard'is re'turn'e; la mal'grand'a, kresk'o'kripl'a lake'o el la hotel'o de Portugal'uj'o star'is antaŭ li, pal'a kaj kun vizaĝ'o terur'it'a: "Pro52 la kompat'em'o de Di'o, sinjor' medicin'a konsil'ant'o, bon'vol'u ven'i kun mi al la ĉambr'o n-ro 53, ĝust'e nun la diabl'o vol'as pren'i la franc'a'n sinjor'o'n."

"Kio'n vi babil'as?", la kurac'ist'o mal'kontent'e demand'is kaj vol'is li'n puŝ'i flank'e'n, por sekv'i la kapt'it'o'n al la polic'a direkci'o. "Ĉu koncern'as mi'n, se li'n pren'as la satan'o?"

"Sed mi pet'as vi'n", la mal'grand'ul'o preskaŭ plor'ant'e ek'kri'is, "li ebl'e tamen pov'as est'i sav'at'a; vi'a moŝt'o ja ĉi tie est'as urb'a kurac'ist'o kaj hav'as la dev'o'n, ven'i al la fremd'ul'o'j en la hotel'o'j'n."

La medicin'a konsil'ant'o sub'prem'is mal'ben'o'n, kiu'n li est'is preskaŭ dir'ont'a; li vid'is, ke li ne pov'as evit'i tiu'n mal'agrabl'a'n ir'o'n, li al'ven'ig'is per man'sign'o la orkestr'estr'o'n Boloni, trans'don'is al li la kant'ist'in'o'n kaj rapid'is kun la mal'grand'ul'o al la hotel'o de Portugal'uj'o.

XI.

Est'is silent'e kaj dezert'e en la grand'a gast'ej'o; la nokt'o'mez'o preskaŭ jam pas'is, kaj la lamp'o'j en la koridor'o'j kaj ĉe la ŝtup'ar'o'j don'is mal'hel'a'n kaj ne'klar'a'n lum'o'n; la medicin'a konsil'ant'o sent'is horor'et'o'n, supr'e'n'ir'ant'e al la sol'ec'a mal'san'ul'o. La lake'o mal'ŝlos'is la pord'o'n, la kurac'ist'o en'ir'is, sed preskaŭ re'en'fal'is. Ĉar est'aĵ'o, kiu de kelk'e da tag'o'j sen'ĉes'e okup'is li'a'n fantazi'o'n dum dorm'o kaj mal'dorm'o, tie ver'a kaj en'korp'iĝ'int'a sid'is en la lit'o. Ĝi est'is grand'a, mal'gras'a, ne'jun'a vir'o, kiu profund'e'n sur la frunt'o'n est'is sur'ŝov'int'a pint'e supr'e'n'star'ant'a'n lan'a'n dorm'o'ĉap'o'n; li'a mal'larĝ'a brust'o kaj li'a'j long'a'j mal'dik'a'j brak'o'j est'is kovr'it'a'j per flanel'o; sub la ĉap'o grand'a, pint'a naz'o el'star'is el mal'gras'a, brun'e'flav'a vizaĝ'o, kiu'n oni opini'us jam mal'viv'a kaj53 mort'int'a, se ne par'o da griz'a'j pik'a'j okul'o'j ankoraŭ don'us al ĝi iom da viv'ec'o kaj terur'a'n, horor'ig'a'n esprim'o'n. La long'a'j, mal'dik'a'j fingr'o'j, kun la sen'karn'a man'radik'o mult'e el'star'ant'a'j el la manik'o'j, est'is kun'fleks'it'a'j; kun raŭk'a, frenez'a rid'o li grat'is sur la lit'kovr'il'o.

"Vid'u, li jam el'grat'as si'a'n tomb'o'n!", la mal'grand'ul'o flustr'is kaj per tio vek'is la kurac'ist'o'n de li'a fiks'a rigard'ad'o al la mal'san'ul'o. Tia, ĝust'e tia est'is li'a imag'o pri la chevalier de Plant'o; tiu malic'a, griz'a okul'o, tiu'j mal'bon'sign'a'j trajt'o'j, tiu mal'gras'a, fantom'a figur'o—jen ĉio est'is kun'ig'it'a, kio'n la kant'ist'in'o dir'is pri tiu terur'a vir'o. Sed li'a pri'pens'o re'ven'is al la real'ec'o; ĉu li do ne ĵus ĉe'est'is la arest'o'n de tiu chevalier? Ĉu ne ankaŭ ali'a vir'o pov'as hav'i griz'a'j'n okul'o'j'n? Ĉu do est'is mir'ig'e, ke mal'san'ul'o est'as konsum'it'a kaj pal'a? La kurac'ist'o mem rid'is pri si, pas'ig'is si'a'n man'o'n trans la frunt'o'n, kvazaŭ vol'ant'e for'viŝ'i tiu'j'n pens'o'j'n kaj al'ir'is al la lit'o.—Sed ankoraŭ neniam dum tiom da jar'o'j li sent'is terur'o'n kaj tim'o'n ĉe la lit'o de mal'san'ul'o—tie, est'is al li preskaŭ ne'klar'ig'ebl'e, li'n kapt'is kor'prem'o, frost'o, trem'o, kiu'j'n li van'e klopod'is venk'i, kaj li ne'vol'e posten'iĝ'is, sent'ant'e la mal'sek'a'n, sen'varm'a'n man'o'n en la si'a, dum long'a temp'o van'e serĉ'ant'e la puls'o'n.

"La stult'ul'o", la pacient'o kun raŭk'a voĉ'o kri'is, inter'miks'ant'e jen franc'a'n parol'o'n, jen mal'bon'a'n ital'a'n kaj kripl'ig'it'a'n german'a'n, "la stult'a mal'grand'ul'o, ŝajn'as, al'ven'ig'is al mi kurac'ist'o'n. Vi pardon'os al mi, mi neniam alt'e taks'is vi'a'n art'o'n. La sol'a, kio pov'as san'ig'i mi'n, est'as la ban'o'j de Ĝenovo; mi jam ordon'is al la brut'o, ke li mend'u por mi poŝt'o'ĉeval'o'j'n; mi for'vojaĝ'os ankoraŭ hodiaŭ nokt'e."

"Cert'e li for'vojaĝ'os", la mal'grand'ul'o murmur'is, "sed kun ses karb'e nigr'a'j ĉeval'o'j, kaj ne al Ĝenovo,54 kie dron'is si'a'temp'e Fiesko, sed tie'n, kie est'as la plor'ad'o kaj la grinc'ad'o de la dent'o'j."

La kurac'ist'o vid'is, ke oni mult'e jam ne pov'as help'i; li opini'is, ke li pov'as leg'i la antaŭ'sign'o'j'n de la proksim'a mort'o en la okul'o'j, en la mal'kviet'a'j mov'o'j de la mal'san'ul'o; eĉ tiu sopir'o vojaĝ'i for'e'n, mal'proksim'e'n, jam oft'e anonc'is rapid'a'n fin'iĝ'o'n de l'viv'o. Tial la kurac'ist'o konsil'is al li, kviet'e kuŝ'iĝ'i kaj promes'is, ke li prepar'os mal'varm'ig'a'n trink'aĵ'o'n.

La mal'san'ul'o furioz'e rid'is. "Kuŝ'i, kviet'e kuŝ'i?", li respond'is, "kiam mi kuŝ'as, mi ĉes'as spir'i; mi dev'as sid'i, en la vetur'il'o mi dev'as sid'i, for, mal'proksim'e'n for!—Kio'n dir'as la mal'grand'ul'o? Ĉu li mend'is la ĉeval'o'j'n? Mal'grand'a hund'o, ĉu vi ord'is mi'a'n pak'aĵ'o'n?"

"Ho, mi'a Di'o!", la mal'grand'ul'o grak'is, "nun li pens'as pri si'a pak'aĵ'o; jes, pez'a'n pak'o'n da pek'o'j li kun'pren'as, tiu mal'hom'o. Oni ne pov'as skrib'i sur la ĉiel'o, kiom li mal'ben'is kaj blasfem'e parol'is."

La medicin'a konsil'ant'o ankoraŭ unu foj'o'n kapt'is la man'o'n de la mal'san'ul'o. "Ek'fid'u al mi", li dir'is, "ebl'e tamen la art'o ankoraŭ pov'os util'i al vi; vi'a serv'ist'o dir'as al mi, ke paf'vund'o al vi krev'is; las'u mi'n esplor'i." Murmur'ant'e la mal'san'ul'o konsent'is, li montr'is al si'a brust'o. La kurac'ist'o for'pren'is bandaĝ'o'n mal'bon'e sur'met'it'a'n, li trov'is—pik'vund'o'n proksim'e de la kor'o.—Strang'e! ĝi est'is la sam'a grand'o, la sam'a lok'o, kiel ĉe la vund'o de la kant'ist'in'o.

"Tio est'as freŝ'a vund'o, pik'o!", la kurac'ist'o ek'kri'is kaj suspekt'em'e rigard'is la mal'san'ul'o'n. "Kie vi ricev'is tiu'n vund'o'n?"

"Ĉu vi pens'as, ke mi inter'batal'is kun iu? Ne, per la diabl'o! Mi hav'is tranĉ'il'o'n en la brust'a poŝ'o, mal'supr'e'n fal'is ŝtup'ar'o'n kaj mi'n iom grat'vund'et'is."

Li dum'e prepar'is iom da limonad'o kaj prezent'is ĝi'n al la mal'san'ul'o; tiu ĝi'n al'buŝ'ig'is per ne'firm'a man'o; ĝi ŝajn'e freŝ'ig'is li'n; dum kelk'e da minut'o'j li est'is silent'a kaj kviet'a; sed vid'ant'e, ke li verŝ'is kelk'e da gut'o'j sur la lit'kovr'il'o'n, li komenc'is blasfem'i kaj postul'is naz'tuk'o'n. La lake'o flug'kur'is al kofr'o, mal'ŝlos'is kaj el'ig'is tuk'o'n—la kurac'ist'o rigard'is al ĝi, terur'a suspekt'o en li nask'iĝ'is—li re'e rigard'is, ĝi est'is la sam'a kolor'o, la sam'a ŝtof'o, ĝi est'is la tuk'o, trov'it'a ĉe la kant'ist'in'o. La mal'grand'ul'o vol'is trans'don'i ĝi'n al la mal'san'ul'o; li re'puŝ'is ĝi'n: "Al la diabl'o, brut'o! Kiom oft'e mi dev'as dir'i tio'n, heliotrop'a'n akv'o'n sur ĝi'n!" La serv'ist'o el'serĉ'is mal'grand'a'n botel'o'n kaj asperg'is la tuk'o'n; agrabl'a odor'o dis'vast'iĝ'is en la ĉambr'o—ĝi est'is la sam'a parfum'o, kiu'n sur'hav'is la ali'a, trov'it'a tuk'o.

La medicin'a konsil'ant'o trem'is per la tut'a korp'o; ne plu est'is dub'ebl'e, ke li hav'as antaŭ si la atenc'int'o'n de la kant'ist'in'o Bianetti, tiu'n chevalier de Plant'o; ĝi est'is sen'help'a hom'o, mal'san'ul'o, mort'ant'o, kiu sid'is en la lit'o, sed al la kurac'ist'o est'is, kvazaŭ ĉiu'moment'e li pov'as si'n ĵet'i el la lit'o kaj kapt'i li'a'n gorĝ'o'n; li pren'is si'a'n ĉapel'o'n, la proksim'ec'o de la terur'a hom'o for'pel'is li'n.

La mal'grand'a lake'o re'ten'is li'n per la jak'o, kiam li vid'is li'n for'ir'i. "Ho, vi'a moŝt'o!", li ĝem'is, "Vi ja ne vol'as las'i mi'n sol'a ĉe li? Mi ne pov'as el'ten'i tio'n, se li nun mort'us kaj post'e tuj kiel flanel'a fantom'o kun la dorm'o'ĉap'o sur la krani'o promen'us tie'n kaj re'e'n en la ĉambr'o! Pro Di'o, ne for'las'u mi'n!"

La mal'san'ul'o terur'e rikan'is kaj inter'miks'e rid'is kaj blasfem'is, li ŝajn'e vol'is ven'i help'i la mal'grand'ul'o'n; li etend'is el la lit'o long'a'n, sen'karn'a'n krur'o'n, kun'fleks'ant'e56 la mal'dik'a'j'n fingr'o'j'n li minac'is al la kurac'ist'o. Sed tiu ne plu pov'is el'ten'i tio'n; la frenez'o ŝajn'e infekt'is li'n; li re'puŝ'is la mal'grand'ul'o'n kaj for'kur'is el la ĉambr'o; ankoraŭ sur la plej mal'supr'a'j ŝtup'ar'o'j li aŭd'is la terur'a'n rid'o'n de la mort'ig'ist'o.

XII.

En la maten'o post tiu nokt'o bel'a urb'a kaleŝ'o halt'is antaŭ la hotel'o de Portugal'uj'o; el'ir'is tri person'o'j, vual'it'a sinjor'in'o kaj du ne'jun'a'j sinjor'o'j kaj supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n. "Ĉu sinjor'o la super'a tribunal'a referendari'o Pfälle jam est'as supr'e?", unu el tiu'j sinjor'o'j demand'is la kelner'o'n, kiu ili'n supr'e'n'konduk'is. Tiu jes'is, kaj la sinjor'o daŭr'ig'is: "Kaj tamen est'as strang'a dispon'o de la sort'o, ke li mal'supr'e'n fal'as la ŝtup'ar'o'n kaj mem puŝ'as la ponard'o'n en si'a'n brust'o'n, ke li mem mal'help'as si'n, for'kur'i, ke ĝust'e vi, Lang'e, est'as vok'at'a al li!"

"Cert'e", la vual'it'a sinjor'in'o dir'is, "sed ĉu vi ne trov'as strang'a'n fatal'o'n ankaŭ en tiu'j naz'tuk'o'j? La unu'n li dev'is las'i ĉe mi, kia hazard'o! La ali'a'n li dev'is postul'i ĝust'e en la moment'o, kiam la doktor'o ankoraŭ est'as ĉe li."

"Tiel dev'is okaz'i", la du'a sinjor'o respond'is, "oni ne pov'as dir'i i'o'n ali'a'n, ol ke tio dev'is far'iĝ'i. Sed en tiu vortic'o mi preskaŭ forges'is i'o'n; dir'u, kio est'as pri la paŝa'o de Janina? Signora supoz'ebl'e ja erar'is. Ĉu vi re'e el'liber'ig'is li'n? Kiu est'is la kompat'ind'ul'o?"

"Neniel kaj mal'e"; la unu'a dir'is, "mi konvink'is mi'n, ke li est'as kun'kulp'ul'o de la chevalier, kies post'sign'o'j'n mi jam de long'e sekv'is. Mi jam al'konduk'ig'is li'n ĉi tie'n, li est'os kun'frunt'ig'at'a kun la atenc'int'o."

"Jen ja", la sinjor'o dir'is kun ruz'a rid'et'o, "mi sci'as mult'a'j'n afer'o'j'n, eĉ se oni ili'n ne dir'is al mi. Sed dank' al Di'o, ni al'ven'is supr'e, tie jam est'as n-ro 53. Fraŭl'in'o, bon'vol'u dum'e en'ir'i ĉi tie, en n-ro'n 54: la orkestr'estr'o permes'is tio'n kaj ne el'pel'os vi'n; tio'n mi garanti'us. Kiam est'os vi'a vic'o est'i pri'demand'at'a, mi vok'os vi'n."

Est'as super'flu'e por ni dir'i, ke la tri person'o'j est'is la kant'ist'in'o, la doktor'o kaj la direktor'o; ili ven'is por akuz'i la kavalir'o'n de Plant'o pri mort'ig'o prov'it'a. La direktor'o kaj la medicin'a konsil'ant'o en'ir'is; la mal'san'ul'o ankoraŭ sam'e sid'is en la lit'o, kiel la kurac'ist'o vid'is li'n en la nokt'o; nur li'a'j trajt'o'j en la tag'lum'o ŝajn'is ankoraŭ pli terur'a'j, la esprim'o de li'a'j okul'o'j, jam ek'rigid'iĝ'ant'a'j, ankoraŭ pli horor'ig'a. Per sen'viv'a'j okul'o'j li rigard'is jen la kurac'ist'o'n, jen la direktor'o'n; post'e li ŝajn'e pri'pens'is, kio nun okaz'as en li'a ĉambr'o, ĉar referendari'o Pfälle, mal'long'a, jun'a vir'o kun ruĝ'a'j vang'o'j kaj mal'grand'a'j okul'et'o'j, est'is konven'e star'ig'int'a tabl'o'n, met'is antaŭ si'n kolon'o'n da paper'o'j kaj ten'is en la dekstr'a man'o long'a'n cign'o'plum'o'n, por protokol'i.

"Brut'o, kio'n dezir'as la sinjor'o'j?", la mal'san'ul'o per mal'fort'a voĉ'o kri'is al la mal'grand'a lake'o. "Vi ja sci'as, ke mi ne akcept'as vizit'o'j'n."

La direktor'o al'ir'is proksim'e'n antaŭ li'n, firm'e li'n rigard'is kaj dir'is akcent'e: "Chevalier de Plant'o!"

"Qui viv'e[25]?", la mal'san'ul'o ek'kri'is kaj abrupt'e lev'is la dekstr'a'n man'o'n al la dorm'o'ĉap'o, kvazaŭ vol'ant'e milit'ist'e salut'i.

La griz'a'j okul'o'j ek'bril'is, li pik'e ek'rigard'is la direktor'o'n kaj la referendari'o'n, kun mok'a mien'o sku'is la kap'o'n kaj respond'is: "La chevalier jam de long'e est'as mort'int'a!"

"Ĉu ver'e? Kiu do est'as vi? Respond'u, mi demand'as vi'n en la nom'o de la reĝ'o!"

La mal'san'ul'o rid'is: "Mi'a nom'o est'as Lorier; Brut'o, don'u al la sinjor'o mi'a'n pasport'o'n!"

"Kial mi ne kon'us ĝi'n? Vi tie for'pren'is ĝi'n de mi'a seĝ'o; por kio la demand'o'j, por kio la scen'o'j? Vi ĝen'as mi'n, sinjor'o!"

"Bon'vol'u rigard'i al vi'a mal'dekstr'a man'o", la direktor'o dir'is; "tie vi ja ten'as vi'a'n tuk'o'n; ĉi tiu est'is trov'at'a en la dom'o de iu Giuseppa Bianetti."

La mal'san'ul'o furioz'e ek'rigard'is la vir'o'j'n; li pugn'ig'is si'a'n man'o'n kaj grinc'ig'is la dent'o'j'n; li obstin'e silent'ad'is, kvankam la direktor'o ripet'is si'a'j'n demand'o'j'n. Tiu nun don'is sign'o'n al la kurac'ist'o; li el'ir'is kaj baldaŭ post'e re'ven'is kun la kant'ist'in'o, la orkestr'estr'o Boloni kaj la ...a ŝtat'send'it'o en la ĉambr'o'n.

"Sinjor'o baron'o de Martinow", la direktor'o si'n turn'is al ĉi tiu, "ĉu vi re'kon'as tiu'n vir'o'n kiel la sam'a'n, kiu en Parizo est'is kon'at'a al vi kiel chevalier de Plant'o?"

"Mi re'kon'as li'n kiel la sam'a'n", la baron'o respond'is, "kaj ripet'as mi'a'j'n deklar'o'j'n pri li, kiu'j'n mi don'is pli antaŭ'e por protokol'i."

"Giuseppa Bianetti, ĉu vi re'kon'as li'n kiel la sam'a'n, kiu for'konduk'is vi'n el la dom'o de vi'a du'on'patr'o, kun'pren'is en si'a'n dom'o'n en Parizo, la sam'a, kiu'n vi akuz'as pri prov'it'a mort'ig'o?"

La kant'ist'in'o trem'is, vid'ant'e la terur'a'n vir'o'n; ŝi vol'is respond'i, sed li mem al ŝi evit'ig'is ĉi'a'n konfes'o'n. Li pli alt'e'n lev'is si'n, li'a lan'a ĉap'o ŝajn'e pli pint'a supr'e'n'star'is, li'a'j brak'o'j est'is rigid'a'j, li ŝajn'e kun pen'o mov'is ili'n, sed li'a'j fingr'o'j konvulsi'e dis- kaj kun'fleks'iĝ'is; li'a voĉ'o jam nur mal'laŭt'e kaj raŭk'e supr'e'n'ramp'is59 el la brust'o; eĉ li'a rid'o kaj li'a'j blasfem'o'j preskaŭ far'iĝ'is flustr'ad'o: "Ĉu vi ven'as, vizit'i mi'n, Schepperl?", li dir'is. "Jen vi bel'e ag'as. Ĉu ne, mi'a vid'iĝ'o vi'n tre plezur'ig'as! Mi ver'e bedaŭr'as, ke mi ne pli bon'e vi'n traf'is, per tio mi est'us evit'ig'int'a al vi, vid'i vi'a'n onkl'o'n antaŭ li'a for'vojaĝ'o mok'at'a de tiu'j german'a'j brut'o'j!"

"Por kio ni ankoraŭ bezon'as atest'o'j'n?", la direktor'o inter'romp'is li'n. "Sinjor'o referendari'o Pfälle, skrib'u arest'ordon'o'n kontraŭ—"

"Kio'n vi far'as?", la kurac'ist'o ek'kri'is, "ĉu vi do ne vid'as, ke la mort'o jam minac'as li'a'n kor'o'n? Li ne plu viv'os kvar'on'hor'o'n. Rapid'u, se vi ankoraŭ dev'as demand'i pri io."

La direktor'o ordon'is al la lake'o, vok'i la juĝ'ej'a'j'n serv'ist'o'j'n, ili supr'e'n'konduk'u la kapt'it'o'n; la mal'san'ul'o pli kaj pli kaduk'iĝ'is, li'a'j okul'o'j ŝajn'e halt'is, ili hav'is nur unu direkt'o'n, al la kant'ist'in'o; sed ankaŭ nun ŝajn'e ankoraŭ fulm'o'bril'is el ili furioz'o kaj koler'o: "Schepperl", li re'e dir'is, "vi mal'feliĉ'ig'is, pere'ig'is mi'n, tial vi merit'us la mort'o'n; vi pere'ig'is vi'a'n patr'o'n, ili kondamn'is li'n al la galer'o'j, ĉar li vend'is vi'n al mi por mon'o; li mi'n pet'eg'is, kadavr'ig'i vi'n; mi bedaŭr'as, ke mi trem'is. Mal'ben'it'a'j est'u tiu'j man'o'j, eĉ ne plu pov'int'a'j firm'e puŝ'i!" Li'a'j abomen'ind'a'j blasfem'o'j, kiu'j'n li el'ig'is pri si kaj Giuseppa, est'is inter'romp'at'a'j per nov'a aper'aĵ'o. Du juĝ'ej'a'j serv'ist'o'j al'konduk'is vir'o'n turk'e vest'it'a'n; est'is la mal'feliĉ'a Al'i, la paŝa'o de Janina—la turban'o kovr'is la kompat'ig'a'n kap'o'n de la konsil'ant'o Bolnau. Ĉiu'j mir'eg'is pri tiu vid'aĵ'o kaj precip'e la orkestr'estr'o ŝajn'is konstern'it'a; li iĝ'is pal'a kaj ruĝ'a kaj de'turn'is si'a'n vizaĝ'o'n. "Monsieur[26] de Plant'o", la direktor'o dir'is, "ĉu vi kon'as tiu'n vir'o'n?" La mal'san'ul'o est'is ferm'int'a60 la okul'o'j'n; li pen'e dis'ig'is la palpebr'o'j'n kaj dir'is: "Al la diabl'o'j, mi ne kon'as li'n!"

La turk'o kun aflikt'it'a mien'o rigard'is la ĉirkaŭ'star'ant'o'j'n. "Mi ja sci'is, ke tiel okaz'os", li dir'is en plor'em'a ton'o, "mi jam long'e antaŭ'sent'is tio'n. Sed fraŭl'in'o Bianetti, kiel vi do pov'is tiom mal'feliĉ'ig'i sen'kulp'a'n hom'o'n?"

"Kio do est'as pri tiu sinjor'o?" la kant'ist'in'o dir'is. "Mi ne kon'as li'n. Sinjor'o direktor'o, kio'n do far'is tiu?"

"Signora", la direktor'o dir'is kun profund'a serioz'o, "antaŭ la tribunal'o neni'a pardon'em'o aŭ indulg'o valor'as, vi dev'as kon'i tiu'n sinjor'o'n; ĝi est'as la komerc'a konsil'ant'o Bolnau. Vi'a propr'a ĉambr'ist'in'o konfes'is, ke vi kri'is li'a'n nom'o'n ĉe la atenc'o."

"Cert'e", la paŝa'o plend'is—"dir'is mi'a'n nom'o'n en tiel suspekt'ig'a'j cirkonstanc'o'j."

La kant'ist'in'o ek'mir'is, intens'a ruĝ'o pas'is trans ŝi'a'n bel'a'n vizaĝ'o'n, tre emoci'it'e ŝi kapt'is la man'o'n de la orkestr'estr'o; "Carlo", ŝi ek'kri'is, "nun mi dev'as parol'i, mi ne pov'as silent'i pri tio; jes, sinjor'o direktor'o, mi supoz'ebl'e dir'is tiu'n kar'a'n nom'o'n, sed mi ne cel'is tiu'n sinjor'o'n, sed—"

"Mi'n", la orkestr'estr'o dir'is kaj paŝ'is antaŭ'e'n. "Mi'a nom'o est'as, se mi'a kar'a patr'o, tie star'ant'a, permes'as, Karl[27] Bolnau!"

"Karlo! Muzik'ist'o! Amerik'an'o!" la turk'o kri'is kaj ĉirkaŭ'pren'is li'n. "Tio est'as la unu'a saĝ'a vort'o en vi'a viv'o, vi liber'ig'is mi'n el grand'a mizer'o."

"Se est'as tiel", la direktor'o dir'is, "vi est'as liber'a, kaj ni bezon'as en ĉi tiu afer'o okup'i ni'n nur pri la ĉe'est'ant'a sinjor'o chevalier de Plant'o." Li si'n turn'is post'e'n al la lit'o; tie star'is la kurac'ist'o kaj ten'is la man'o'n de la mort'ig'ist'o en la si'a. Li serioz'e kaj kviet'e 61 met'is ĝi'n sur la lit'kovr'il'o'n kaj ferm'is li'a'j'n rigid'a'j'n okul'o'j'n. "Direktor'o", li dir'is, "tiu nun respond'as al pli alt'a juĝ'ist'o."

Oni kompren'is li'n; ili el'ir'is el la ĉambr'o de la terur'a mort'int'o kaj en'ir'is trans'e ĉe la orkestr'estr'o, la feliĉ'a, re'trovit'a fil'o de la paŝa'o; la kant'ist'in'o kaŝ'is si'a'n vizaĝ'o'n sur la brust'o de la am'at'o, ŝi'a'j larm'o'j torent'e verŝ'iĝ'is, sed ili est'is la last'a'j, kiu'j'n ŝi plor'is pri si'a mal'feliĉ'a sort'o; ĉar la paŝa'o rid'et'ant'e ĉirkaŭ'ir'is la bel'eg'a'n par'o'n, li ŝajn'e el'labor'is grand'a'n decid'o'n; li sekret'e inter'konsil'iĝ'is kun la medicin'a konsil'ant'o kaj de tiu al'ir'is al si'a fil'o kaj la kant'ist'in'o. "Plej kar'a fraŭl'in'o", li dir'is, "pro vi mi sufer'is mult'e, vi tiel suspekt'ig'e dir'is mi'a'n nom'o'n, ke mi pet'as vi'n, inter'ŝanĝ'i ĝi'n kun la vi'a. Vi hieraŭ mal'akcept'is mi'a'n teler'o'n kun punĉ'o, ĉu vi re'e for'puŝ'os mi'n, se mi prezent'as al vi la ĉe'est'ant'a'n sinjor'o'n Karlo Bolnau, mi'a'n muzik'em'a'n fil'o'n, pet'ant'e, ke vi pren'u li'n kiel edz'o'n?"

Ŝi ne rifuz'is; kun larm'o'j de ĝoj'o ŝi kis'is li'a'n man'o'n, la orkestr'estr'o rav'it'e ĉirkaŭ'pren'is ŝi'n kaj ĉi-foj'e ŝajn'e tut'e forges'is si'a'n sublim'a'n patos'o'n. La komerc'a konsil'ant'o si'a'part'e kapt'is la man'o'n de la kurac'ist'o: "Lang'e, dir'u, ĉu mi pov'is pens'i, ke tiel okaz'os, kiam vi tim'ig'is mi'n ĝis ekstrem'o, kiam mi nombr'is la fenestr'o'vitr'o'j'n de la palac'o, kaj vi dir'is al mi: Ŝi'a last'a vort'o est'is Bolnau?"

"Nu, kio'n vi vol'as ankoraŭ!" rid'et'ant'e respond'is la medicin'a konsil'ant'o. "Ja est'is bon'e, ke mi tiam ĝi'n dir'is al vi; mi ne sci'as, ĉu ĉio est'us okaz'int'a sam'e sen la last'a vort'o de la kant'ist'in'o."

Klar'ig'a'j not'o'j de la traduk'int'o.

[1] german'e Kommerzienrat, titol'o, kiu'n pov'is ricev'i ŝat'at'a komerc'ist'o aŭ industri'ul'o.

[2] (ital'a) = kun sub'prem'at'a voĉ'o.

[3] german'e Medizinalrat. Precip'e en Prus'land'o oficial'a titol'o de kurac'ist'o, kiu est'as teknik'a referat'ist'o de la distrikt'a reg'ist'ar'o.

[4] (it.) = sinjor'in'o.

[5] pro'n. Baruĥ.

[6] laŭ'vort'e: nigr'a, blank'a, brun'a, farm'bien'ul'o, muel'ist'o, kamp'ul'o (nom'o'j en German'land'o tre oft'a'j).

[7] (franc'a) = ĝis la re'vid'o.

[8] (franc'a) = fam'a juĝ'afer'o.

[9] = pend'ig'a'n ŝnur'o'n.

[10] (ital'a form'o de) Karlo.

[11] (it. f. d.) Jozefino.

[12] (ital'a muzik'a termin'o) = sufiĉ'e rapid'e.

[13] (it. muz. term.) = iom moder'e.

[14] (franc'a) = ĉiel'o!

[15] (ital'a) = am'ant'o'j.

[16] (akc. António, ital'a form'o de) Anton'o.

[17] pro'n. Ŝeperl.

[18] (germ.) mal'long'ig'aĵ'o de Kristin'o.

[19] (franc'a) = Jes, tio est'as fil'in'o'j (aŭ publik'ul'in'o'j, laŭ ali'a senc'o de la franc'a vort'o).

[20] (franc'a) = kavalir'o de Plant'o.

[21] (ital'a) = majstr'o.

[22] [AFGR] Tia ide'o kaj precip'e esprim'o de ide'o aŭ sent'o kiu est'as (sen'konsci'e) pas'ig'it'a de la memor'o, sed prezent'as si'n kiel nov'e est'iĝ'int'a'n.

[23] en la IIa volum'o de La Revu'o sur paĝ'o 70 (Rab: Iv, 5).

[24] (franc'a) = bon'a'n tag'o'n, bon'a'n tag'o'n!

[25] (franc'a) = jen kiu?

[26] (franc'a) = Sinjor'o.

[27] (german'a form'o de) Karlo.

Esperant'o-Verlag Friedrich Ellersiek Berlin S 59

Nov'a Esperant'o-Bibliotek'o No. 5:

Pro kio?

Inter'naci'a kriminal-roman'o original'e verk'it'a de Arg'us

Prez'o: bel'e kart. 9.— M. (al ekster'land'o kun alt'ig'o'j laŭ E-Katalog'o) Send'kost'o'j 80 Pf. (ekster'land'e'n 1.20 M.)

Kompetent'a juĝ'o pri la verk'o:

En la nun'a temp'o, kiam oni, bedaŭr'ind'e pli ol dezir'it'e, dev'as kutim'ig'i si'n al ĉiu'tag'a'j kriminal'aĵ'o'j, akr'iĝ'as ankaŭ la sent'o pri el'pens'it'a kriminal'roman'o. Mi leg'is la verk'o'n "Pro kio" kun ĝoj'o kaj ĝu'o, ĉar la dis'solv'o de la komplik'aĵ'o'j est'as lert'a, la streĉ'ec'o de l'atent'o de la leg'ant'o est'as rest'ig'at'a ĝis la last'a moment'o, kaj la lingv'o est'as majstr'a. Ĝust'e ĉi tio ŝajn'as al mi grav'a, ĉar ĝi de'nov'e pruv'as la kapabl'ec'o'n de Esperant'o kiel konversaci'a lingv'o kaj ĉarm'e kaj efik'e en'konduk'as la komenc'ant'a'n Esperant'ist'o'n en la modern'a'n ĉiu'tag'a'n viv'o'n. Pro ĉi tiu'j kaŭz'o'j mi volont'e don'as al "Pro kio?" mi'a'n varm'a'n rekomend'o'n por ĝi'a voj'o kaj dezir'as al ĝi plen'a'n sukces'o'n.

Dro Albert Steche,
prezid'ant'o de German'a Esperant'o-Asoci'o.

Nov'a Esperant'o-Bibliotek'o No. 6:

Elekt'it'a'j poem'o'j de Heinrich Heine

Traduk'it'a'j de Friedrich Pillath

Du'a, komplet'ig'it'a el'don'o

Prez'o: bel'e kart. 4.— M. (al ekster'land'o kun alt'ig'o'j laŭ E-Katalog'o) Send'kost'o'j 40 Pf. (ekster'land'e'n 80 Pf.)

Unu el la plej bel'a'j verk'o'j de la Esperant'o-Literatur'o! S-in'o Marie Hankel, prezid'ant'in'o de Esperant'ist'a Literatur'a Asoci'o, juĝ'as pri ĝi jen'e: "La Elekt'it'a'j Poem'o'j (nov'a el'don'o) est'as ver'a trezor'o kaj la plej efik'a pruv'o por la bel'ec'o de ni'a lingv'o."

Esperant'o-Verlag Friedrich Ellersiek Berlin S 59

Nov'a Esperant'o-Bibliotek'o No. 7:

P. William

Leg'o'libr'o

Unu'a volum'o:

Inter'naci'a Anekdot'ar'o

Prez'o: 6.— M. (al ekster'land'o kun alt'ig'o'j laŭ E-Katalog'o) Send'kost'o'j 40 Pf. (ekster'land'e'n 80 Pf.)

Ĉi tiu libr'o bon'eg'e taŭg'as kiel leg'aĵ'o en kurs'o'j kaj en ekzerc'a'j rond'o'j. Ĝi'a model'stil'a en'hav'o pri'trakt'as la plej divers'a'j'n afer'o'j'n de la hom'a viv'o, kaj tial la libr'o prezent'as grand'a'n proviz'o'n de vort'o'j kaj riĉ'ec'o'n de gramatik'a'j form'o'j konsci'e uz'it'a'j.

Dokument'o'j de Esperant'o

Inform'il'o pri la histori'o kaj organiz'o
de la Esperant'a mov'ad'o

Kun'met'it'a de

Dro A. Möbusz, Lübeck

Prez'o: kart. 25.— M. (al ekster'land'o kun alt'ig'o'j laŭ E-Katalog'o) Send'kost'o'j 1.— M. (ekster'land'e'n 2.40 M.)

Ĉiu Esperant'an'o, kiu vol'as inform'i si'n pri la histori'o kaj scienc'a baz'o de la Lingv'o Inter'naci'a, pri la Esperant'o-mov'ad'o kaj pri la organiz'o de la Esperant'ist'ar'o, nepr'e dev'as posed'i ĉi tiu'n fundament'a'n verk'o'n. La libr'o en'hav'as i. a. ĉiu'j'n kongres'parol'ad'o'j'n de Dro Zamenhof kaj mult'a'j'n ali'a'j'n grav'a'j'n dokument'o'j'n.

Not'o'j de tekst'prepar'ant'o.

Et'a'j interpunkci'o'ŝanĝ'o'j ne est'as registr'it'a.

Mi ŝanĝ'is ĉi-sub'a'j'n detal'o'j'n en la tekst'o:

Paĝ'o	Original'tekst'o	Korekt'aĵ'o
3	mi ŝangis divers'aĵ'o'j'n	mi ŝanĝ'is divers'aĵ'o'j'n
3	ne vol'is kontraůagi la tiam'a'n intenc'o'n.	ne vol'is kontraŭ'ag'i la tiam'a'n intenc'o'n.
4	mort'o'dat'o'n suchavas la monument'o	mort'o'dat'o'n sur'hav'as la monument'o
10	La blank'a'j mult'fald'aĵ'a vest'o'j	La blank'a'j mult'fald'aĵ'a'j vest'o'j
11	Tio'n mi ankau asert'as	Tio'n mi ankaŭ asert'as
11	akompan'et'e de grand'a	akompan'at'e de grand'a
11	mi blea iom tro	mi ebl'a iom tro
13	ke ŝi as'us si'n	ke ŝi las'us si'n
13	vol'as sci'i i'o'n	vol'as sci'ig'i i'o'n
16	en tia cause celébre	en tia cause célèbre
19	ĉiu'spec'a'j'n strang'j n fabel'o'j'n.	ĉiu'spec'a'j'n strang'a'j'n fabel'o'j'n.
19	hom'o'j babil'as sen'cens'aĵ'o'j'n	hom'o'j babil'as sen'senc'aĵ'o'j'n
25	Pri la orkestr'estr'o	Pri la orkestr'estr'o
25	orkestr'estr'o Boloni	orkestr'estr'o Boloni
42	l'o plej terur'ant'a	la plej terur'ant'a
49	en special'a public'aĵ'o	en special'a publik'aĵ'o
55	tiu'n chavalier de Plant'o	tiu'n chevalier de Plant'o
56	La unu'n li dev'is	La unu'a'n li dev'is
61	la kanstistino kaŝ'is si'a'n vizaĝ'o'n	la kant'ist'in'o kaŝ'is si'a'n vizaĝ'o'n

Vilhelm'o Hauff

La Kant'ist'in'o

Antaŭ'parol'o de la traduk'int'o